چطور فیلم نت با محتوا گوی سبقت را ربود؟
محمد دانش یزدی در کارگاه آموزش خبرنگاران در حوزه آب و محیط زیست - که امروز با همکاری کرسی یونسکو و ستاد احیای دریاچه ارومیه در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد- اظهار کرد: بهترین وضعیت آبی دریاچه ارومیه مربوط به سال ۷۴ است. در آن مقطع حجم آب دریاچه ۳۳ میلیارد متر مکعب بود. ارتفاع و تراز دریاچه ارومیه طی دوره ۲۰ ساله از سال ۷۴ تا ۹۴، ۸ متر افت کرد که تقریبا به اندازه یک ساختمان سه طبقه است. دریاچه ارومیه در سال ۹۴ کمترین عمق خود را تجربه کرد و در نهایت در سال ۹۵ اقدامات تثبیت و احیای دریاچه ارومیه شروع شد.
وی با اشاره به نقش گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در کاهش تراز دریاچه ارومیه گفت: باید بدانیم گرمایش جهانی به عنوان عامل تغییر اقلیم تا چه حد در کاهش تراز دریاچه ارومیه تاثیرگذار است. دانشگاه‌های تبریز و ارومیه مطالعات بسیاری روی این موضوع انجام داده‌اند که آیا عامل اصلی خشکی دریاچه ارومیه تغییر اقلیم است یا خیر؟
این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به اطلاعات بارش و دمای حوضه آبریز دریاچه ارومیه اظهار کرد: بررسی میانگین بارش در حوزه آبریز دریاچه ارومیه از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که روند بارشی در این بازه زمانی تغییر چشمگیری نکرده است. از سوی دیگر بررسی وضعیت دمایی این حوضه بین سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۹۵ بیانگر آن است که روند میانگین درجه حرارت نزولی و غیر معنادار بوده است بنابراین با توجه به این داده‌ها تغییر اقلیم نمی‌تواند دلیل اصلی خشکی دریاچه ارومیه باشد.
دانش یزدی در ادامه با طرح این پرسش که آیا تغییر اقلیم می‌تواند باعث احیای دریاچه ارومیه شود، گفت: بررسی ایستگاه‌های سنجش بارش غرب دریاچه ارومیه در اردیبهشت و خردادماه سال‌های آبی ۹۶ - ۹۵ و ۹۷ - ۹۶ نشان می‌دهد که در سال آبی ۹۷ - ۹۶ میزان بارش‌ها ۸ تا ۱۰ برابر نسبت به سال قبل‌تر (۹۶ - ۹۵) افزایش یافته است.
وی ادامه داد: جالب توجه این است که افزایش ۸ تا ۱۰ برابری متوسط بارندگی نه تنها باعث افزایش تراز دریاچه ارومیه نشده بلکه حتی تراز دریاچه نسبت به مدت مشابه در سال گذشته افت داشته است بنابراین تغییر اقلیم نمی‌تواند باعث پر شدن دریاچه ارومیه شود.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف نه کاهش بارندگی طی دهه‌های اخیر عامل اصلی خشکی دریاچه ارومیه بوده است و نه می‌توان روی بارندگی‌ها برای پر شدن دریاچه ارومیه حساب باز کرد.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف در ادامه با اشاره به اینکه باید نقش اقدامات انسانی را در خشکی دریاچه ارومیه مورد بررسی قرار دهیم ، تصریح کرد: احداث پل میان‌گذر با طول ۱۷۰۹ متر در دریاچه ارومیه به عنوان یکی از اقدامات انسانی باید مورد توجه قرار گیرد. مهم‌ترین تاثیرش این است که نحوه چرخش آب را در دریاچه ارومیه تغییر داده و باعث جدایی بخش‌های شمالی و جنوبی دریاچه از یکدیگر شده است.
دانش یزدی در ادامه با اشاره به ضرورت بررسی نقش مصارف آب در حوزه آبریز دریاچه ارومیه در خشکی این اکوسیستم اظهارکرد: بر اساس گزارش فائو در سال ۲۰۱۴، در کشور ما ۷۲ درصد منابع آبی برداشت می‌شود که ۹۲ درصد منابع برداشت شده در حوزه کشاورزی مصرف شده است. بدترین نکته آن است که این میزان مصرف آب در حوزه کشاورزی با بهره‌وری لازم همراه نبوده است.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به بررسی تغییرات بلندمدت برداشت منابع آب تجدیدپذیر در حوزه آبریز دریاچه ارومیه طی سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۹۱ اظهار کرد: گزارش‌ها نشان می‌دهد که از سال ۱۳۷۴ به بعد میزان برداشت آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تا ۲۱ درصد بیشتر شده است. حفر چاه‌های متعدد در این حوضه یکی از معضلات اصلی است که از سال ۷۴ به بعد تعداد چاه‌های حفر شده بیشتر شده است. افزون بر این برداشت آب از آب‌های سطحی از طریق پمپ و لوله‌کشی نیز صورت می‌گیرد و کشاورزان آب‌های برداشت شده از رودخانه‌ها را به اراضی کشاورزی هدایت می‌کنند.
وی ادامه داد: عامل مهم دیگر در افزایش برداشت‌ها از منابع آب تجدیدپذیر حوضه آبریز دریاچه ارومیه، احداث سدهای متعدد روی رودخانه‌هایی است که به دریاچه ارومیه منتهی می‌شود. سدهایی که مانع رسیدن حق‌آبه زیست محیطی دریاچه ارومیه می‌شوند. برای مثال ۵۲ درصد آورد دریاچه ارومیه از رودخانه‌های سیمینه رود و زرینه رود تامین می‌شود که به دلیل سدسازی‌ها و گسترش فعالیت‌های کشاورزی در برابر ورود آب این رودخانه‌ها به دریاچه ممانعت ایجاد شده است.
دانش یزدی با اشاره به سد مخزنی حسنلو در حوضه آبریز دریاچه ارومیه اظهار کرد: این سد با هدف بهبود کشاورزی ساخته شد اما برای توسعه کشاورزی مورد استفاده قرار گرفت. آب سد حسنلو متاسفانه از طریق لوله‌کشی حتی به روی قله کوه نیز برده شده است تا برای کشاورزی استفاده شود.
وی با اشاره به افزایش سطح زیر کشت از دهه ۷۰ به بعد اظهار کرد: از سال ۱۳۷۰ سطح زیر کشت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تا چند برابر افزایش یافته است. سطح زیر کشت در این منطقه در سال ۱۳۷۳ حدود ۳۰۰ هزار هکتار بود و در سال ۱۳۸۵ به حدود ۵۰۰ هزار هکتار افزایش یافت.
این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف در ادامه با انتقاد از الگوی کشت به کار رفته در حوضه آبریز دریاچه ارومیه اظهار کرد: متاسفانه به جای کاشت محصولات کم‌آب بر به کاشت چغندر قند و توسعه باغات از جمله سیب پرداخته شده است و همین موضوع باعث افزایش مصرف آب و کاهش آورد دریاچه ارومیه شده است. متاسفانه استان آذربایجان غربی از سال ۷۴ در کشت چغندر قند سیر صعودی داشته است.
دانش یزدی تاکید کرد: اقدامات غلط انسانی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه باعث کاهش ۵۰ درصدی روان‌آب‌ها از سال ۱۳۷۴ شده است.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به اینکه بر اساس برنامه‌ریزی‌های ستاد اجرایی دریاچه ارومیه تراز ۱۲۷۴.۱ به عنوان تراز اکولوژیک شناخته شده است،گفت:در این تراز شاخص‌ترین گونه زیستی دریاچه ارومیه یعنی «آرتمیا» فرصت رشد پیدا می‌کند. «آرتمیا» زمانی فرصت رشد پیدا می‌کند که شوری دریاچه ارومیه ۲۴۰ گرم بر لیتر باشد در حالی که در شرایط حاضر شوری دریاچه ۳۳۰ گرم بر لیتر است بنابراین آرتمیا در این شرایط امکان حیات ندارد.
وی اظهار کرد: برای رسیدن به تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه، این دریاچه باید ۱۴.۵ میلیارد متر مکعب آب داشته باشد. با توجه به آمارها تا اردیبهشت ماه سال جاری دریاچه ارومیه ۲ میلیارد متر مکعب آب داشت بنابراین به ۱۲.۵ میلیارد مترمکعب آب دیگر نیاز است تا دریاچه به تراز اکولوژیک برسد.
این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به برخی اقدامات در دست انجام برای احیای دریاچه ارومیه گفت: پساب تصفیه‌خانه‌های شهرهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه بر اساس برنامه حدود ۷ درصد از نیاز دریاچه ارومیه را تامین می‌کند. همچنین طرح انتقال آب سد کانی سیب به دریاچه ارومیه طرح دیگری است که با تونلی به طول ۳۶ کیلومتر آب را به دریاچه می‌رساند. افزون بر این‌ها طبق برنامه‌ها وزارت نیرو باید آب مازاد سدها را به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی کند که ۷ درصد آب مورد نیاز دریاچه از این مسیر تامین می‌شود.
دانش یزدی در پایان با اشاره به اینکه وزارت جهاد کشاورزی باید کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب را در حوزه آبریز دریاچه ارومیه عملیاتی کند، گفت: اصلاح الگوی کشت، آبیاری تحت فشار و حذف محصولات آب‌بر از جمله اقداماتی است که وزارت جهاد کشاورزی در این حوزه باید انجام دهد.
انتهای پیام
