مرتع زمینی با پوشش گیاهی، طبیعی و خود رو است که معمولا دارای علفی چند ساله، بوته‌ای، گاهی درختچه‌ای و به ندرت درختان پراکنده است و در فصل چرا مورد تعلیف دام بهره‌برداران قرار می‌گیرد. مراتع ییلاقی بیشتر در ارتفاعات و مناطق سردسیر قرار دارد که فصل رویش گیاهان در این مناطق فصل گرم سال است و عمدتا در فصل بهار و تابستان مورد تعلیف دام قرار می‌گیرند. مراتع قشلاقی نیز در مناطق کم ارتفاع و گرمسیر قرار دارد که عمدتا در فصل پاییز و زمستان برای چرای دام استفاده می‌شود.
دو سوم مراتع کشور کم تراکم هستند
بر اساس گزارش سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری بیش از ۵۲ درصد از سطح کشور را مراتع تشکیل می‌دهند که بیش از 7000 گونه گیاهی در قلمرو آن رشد می‌کند. با توجه به شرایط اقلیمی خشک و فراخشک در فلات ایران و همچنین بهره‌برداری بی‌رویه از علوفه مراتع، تنها ۸.۵ درصد از مراتع کشور در زمره مراتع متراکم قرار دارد و متاسفانه دو سوم مراتع کشور را مراتع کم تراکم تشکیل می‌دهد.
مراتع علاوه بر ارزشی که در تولید و تأمین علوفه دارند دارای ارزش‌های دیگری نیز هستند. ارزیابی‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که ارزش یک هکتار مرتع در سال معادل ۲۳۲ دلار است که ۲۵ درصد این مقدار مربوط به تامین علوفه و ۷۵ درصد آن مربوط به ارزش‌های زیست محیطی نظیر حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش، تنظیم گردش آب در طبیعت، حفظ ذخایر ژنتیک گیاهی و جانوری است. مراتع همچنین در تولید محصولات دارویی و صنعتی اهمیت ویژه‌ای دارند.
چالش‌های مدیریتی مراتع کشور
نظام بهره‌برداری مشاع و عدم انگیزه اقتصادی و روانی دامداران برای احیای مراتع، افزایش قیمت علوفه و افزایش انگیزه دامداران به بهره‌برداری بیش از حد و دانش و آگاهی کم، بهره‌برداران مراتع کشور را با مشکلاتی مواجه و مدیریت آنها را دشوار کرده است. افزون بر این عوامل، ناهماهنگی اهداف و فعالیت‌های دستگاه‌های اجرایی دخیل در جوامع روستایی و عشایری و بروز مشکلات متعدد اجتماعی و اقتصادی جهت اعمال قانون و مقررات برای حصر دام‌های غیرمجاز از جمله چالش‌های مدیریتی دیگر در مراتع کشور است.
اقداماتی برای مدیریت عرصه‌های مرتعی
طرح ملی مدیریت پایدار مراتع کشور یکی از طرح‌هایی است که در زمینه مدیریت عرصه‌های مرتعی اجرا می‌شود. در این طرح که ارتقای کمی و کیفی مراتع کشور و زمینه‌سازی برای نظام بهره‌برداری پایدار از اهداف عمده آن است پروژه و فعالیت‌هایی نظیر تهیه و اجرای طرح‌های مرتع‌داری و نظارت بر آن، تهیه نقشه و ایجاد پایگاه اطلاعات مراتع کشور، ایجاد شبکه مدیریت مرتع و کنترل پروانه چرایی دام و ... اجرا می‌شود.
از جمله اقدامات دیگر برای مدیریت عرصه‌های مرتعی می‌توان به طرح استانی بهبود و اصلاح مراتع اشاره کرد. در این طرح نیز فعالیت‌ها و پروژه‌هایی نظیر بذرکاری، کودپاشی، تولید نهال، نظارت بر برداشت محصولات فرعی و قرق مراتع و ... اجرا می‌شود.
انتهای پیام