دکتر حمید سوری به بهانه هفته "اطلاع رسانی و پیشگیری از سوانح و حوادث" در گفت‌وگویی، با اشاره به سوانح ترافیکی به عنوان عمده‌ترین علت مرگ و میر در کشور، عنوان کرد: بررسی مساله حوادث و سوانح ترافیکی در کشور و شناسایی راه‌های پیشگیری از آن، یک ضرورتی محسوب می‌شود.
ضرورت بررسی علمی و تخصصی سوانح ترافیکی در کشور
وی با اشاره به ضرورت بررسی علمی و تخصصی سوانح ترافیکی در کشور، گفت: سوانح ترافیکی نیز همانند سایر مشکلات مرتبط با رفتار و عوامل محیطی، یک نسخه بومی مخصوص به خود را طلب می‌کند و نمی‌توانیم مانند خیلی از بیماری‌های واگیر و عفونی نسخه‌های موفق سایر کشورها را در کشور خودمان اجرا کنیم. به عبارت دیگر باید با رویکرد و تحقیقات بومی به این مقوله توجه شود.
وی با اشاره به سابقه فعالیت ۱۳ ساله مرکز تحقیقات ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تصریح کرد: سعی ما بر این است که با شناسایی روش‌های بومی و مداخلات مناسب برای کاهش سوانح ترافیکی در کشور از طریق تهیه توصیه‌ها، پیشنهادات عملیاتی و اجرایی به سیاستگذاران و مدیران در تصمیم‌گیری مناسب‌تر کمک کنیم.
تاکید بر رویکرد سلامت محور در سوانح
سوری با بیان اینکه سوانح ترافیکی مقوله و معضلی چند جانبه است، تصریح کرد: در توصیه‌های جهانی یکی دو - دهه اخیر برای کسب نتیجه موثرتر درجهت کاهش سوانح ترافیکی، باید به رویکرد علمی و سلامت محور مساله بیشتر توجه شود.
انسان، وسیله نقلیه و راه محور اصلی موثر در بروز سوانح
وی نقطه اتکا و محور اصلی تمامی عوامل موثر در سوانح را انسان، وسیله نقلیه و راه عنوان کرد و گفت: یعنی تعامل انسان با خودرو، تعامل انسان با محیط، رفتار انسان با خود و رفتارش با دیگران و محیط پیرامون و همچنین با جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، تعیین کننده اساسی سوانح ترافیکی محسوب می‌شوند. با این رویکرد انسان موجودی است که می تواند فعالانه عمل کرده و روی شیوه زندگی خود تاثیر بگذارد. در این راستا دیدگاه انسان نسبت به سلامت و ایمنی و نگاهش به محیط پیرامونی در این راستا موثر است.
رفتارهای ناایمن و ضد اجتماعی از مهم‌ترین علل رخداد سوانح
رئیس مرکز تحقیقات ارتقا، ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اهمیت سلامت انسان در رخداد سوانح ترافیکی، گفت: سلامت انسان در رخداد سوانح ترافیکی نقش اساسی دارد؛ چراکه سلامت فقط جسمی نیست بلکه سلامت روحی و روانی، اجتماعی و معنوی ازجمله عواملی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین علل رخداد سوانح، رفتارهای ناایمن و ضد اجتماعی است؛ رفتارهایی که می‌تواند خود فرد و افرد آن جامعه را در معرض خطر قرار دهد.
به گفته وی، یک جامعه سالم، از راننده سالم، عابر پیاده سالم و در کل همه ابعاد سلامت رفتاری، برخوردار است که هم باعث آرامش جامعه شده و هم با رفتارهای درست اجتماعی باعث کاهش سوانح ترافیکی می‌شود. همچنین می‌توان با انجام رفتارهای ایمن‌تر ازجمله کنترل سرعت، عدم خستگی و خواب آلودگی و عدم مصرف الکل در زمان رانندگی و عواملی از این دست بر رفتارهای مربوط به رانندگی تاثیر گذاشت. به عنوان نمونه، راننده‌ای که بدون توجه به مقررات رفتارهای ضد اجتماعی انجام داده و یا موتورسیکلت سواری که به محل عبور عابر پیاده تعرض کرده و اتومبیلی که در محل مخصوص عابر پیاده پارک کرده و یا بوق زدن‌های غیرضروری همه جزو رفتارهای ضد اجتماعی بوده که در موقع رانندگی بر سلامت جامعه تاثیر سوء داشته و به دنبال آن جامعه‌ای که مورد تعرض دیگران قرار گیرد، طبیعتا خشونت در آن نهادینه شده و به خطر می‌افتد.
شناسایی عوامل موثر در پیشگیری از سوانح و انتقال آن به سیاستگذاران
سوری با اشاره به فعالیت‌های این مرکز تحقیقاتی با رویکرد سلامت محور، عنوان کرد: سعی ما بر این است که با شناسایی عوامل موثر و با رویکردهای علمی، دقیق و معقول در سطح جهانی بتوانیم توصیه‌ها و پیشنهادات علمی و تخصصی در راستای پیشگیری از سوانح ترافیکی را به مسئولین و سیاستگذاران انتقال دهیم.
سطح تعامل مراکز تصمیم‌گیر در حوزه سوانح با مراکز تحقیقاتی نگران کننده است
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه متاسفانه بسیاری از مدیران، سیاستگذاران و تصمیم‌گیرندگان خود را از توصیه‌های علمی منتج شده از مراکز علمی و تخصصی بی‌نیاز می‌دانند، عنوان کرد: تعامل مراکز تصمیم‌گیری در حوزه سوانح ترافیکی با مراکز علمی و تحقیقاتی بسیار ضعیف و گاهی حتی نگران کننده است؛ چراکه اتخاذ تصمیمات نادرست بر اساس تجربیات خام و بدون رویکرد علمی برای جامعه هزینه داشته و هیچ کشوری نتوانسته از این طریق آمار سوانح ترافیکی را کاهش دهد.
ضرورت تعامل با محققین و مراکز علمی برای کاهش سوانح در کشور
وی با تاکید بر ضرورت تعامل با محققین و مراکز علمی برای کاهش سوانح در کشور، اظهار کرد: تمام کشورهای موفقی که توانسته‌اند طی یکی دو دهه اخیر کاهش چشمگیری در زمینه سوانح ترافیکی داشته باشند، صرفا با استفاده از نتایج و توصیه‌های محققین و مراکز علمی این امر را محقق کرده‌اند. به عنوان نمونه آلمان طی دهه ۷۰، در سوانح رانندگی حدود ۳۰ هزار کشته داشت؛ کشوری که جمعیتش تقریبا معادل جمعیت کشور ما و با وسایل نقلیه سه برابر ماست. با این حال توانست با رویکرد علمی مناسب این آمار را به کمتر از ۳هزار نفر کاهش دهد.
صرف سالانه ۳۹میلیارد دلار در سوانح ترافیکی کشور
رییس مرکز تحقیقات ارتقا، ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با اشاره به فعالیت‌های تحقیقاتی این مرکز عنوان کرد: مرحله اول فعالیت‌ها، شناسایی و بررسی میزان اهمیت و بزرگی مساله است. به عنوان نمونه در یک تحقیق مشخص شد که سالانه حدود 6.5 درصد درآمد ناخالص ملی کشور یعنی چیزی حدود ۳۹میلیارد دلار صرف کل رخداد سوانح ترافیکی می‌شود. به عبارت دیگر با کاهش و حذف سوانح ترافیکی تا میزان زیادی صرفه‌جویی ارزی خواهیم داشت.
۵۰۰ هزار سال عمر از دست رفته به دنبال سوانح رانندگی
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به نتایج برخی از طرح‌های پژوهشی این مرکز، عنوان کرد: نتایج یکی از این طرح‌ها نشان داد که در آمار مرگ ناشی از سوانح ترافیکی کشور حدود ۲۰ درصد کم شماری داریم. همچنین مشخص شد سالانه بیش از ۵۰۰ هزار سال عمر از دست رفته (به دلیل مرگ زودرس یا ناتوانی) بدنبال سوانح رانندگی در کشور رخ می‌دهد. به عبارت دیگر، میانگین سن قربانیان سوانح ترافیکی در کشور ما حدود ۳۵ سال است که اگر امید به زندگی در کشور را ۷۵ سال در نظر بگیریم، به ازای هر مرگ ناشی از سوانح ترافیکی،۴۰ سال عمر از دست رفته داریم.
عامل انسانی دلیل بیش از دو سوم مرگ‌ها در سوانح
سوری با اشاره به سایر مراحل تحقیقات این مرکز، افزود: مرحله بعدی تحقیقات، شناسایی عوامل خطر و مسایلی است که در رخداد سوانح ترافیکی اثرگذار است. به عنوان نمونه زمانی که گفته می‌شود عامل انسانی دلیل بیش از دو سوم مرگ‌هاست، توجه به آن در اولویت است، یا مثلا نقش خودرو به تنهایی یا در تعامل با سایر عوامل می‌تواند ۱۰ درصد مرگ‌های ناشی از سوانح ترافیکی را به خود اختصاص دهد. بنابراین با انجام تحقیقات و پژوهش‌های علمی می‌توان نقش عوامل مختلف از جمله اجتماعی و حتی عوامل سیاسی دخیل در سوانح را شناسایی و بررسی و برای پیشگیری از آنها برنامه‌ریزی کرد.
سرعت غیرمجاز عمده‌ترین علت حادثه در کشور
وی با اشاره به مداخلات موثر در کاهش آمار سوانح ترافیکی، عنوان کرد: سرعت غیرمجاز عمده‌ترین علت حادثه در کشور ماست که اگر بتوانیم آن را کنترل و مدیریت کنیم به کاهش حدود ۲۰درصد مرگ‌های ناشی از سوانح ترافیکی منجر خواهد شد. البته باید مسیر صحیح اعمال مداخلات برای دستیابی به موفقیت را یافته و در این راستا به ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه نیز توجه کنیم.
این استاد تمام دانشگاه همچنین با اشاره به ارزشیابی مداخلات با هدف سنجش میزان تاثیر آنها در کاهش آمار سوانح، تصریح کرد: به عنوان نمونه نتایج تحقیقات ما در این رابطه نشان داد که عامل "افزایش نرخ جرایم رانندگی" توانسته تا هشت درصد مرگ ناشی از سوانح ترافیکی را کاهش دهد، البته بررسی میزان ماندگاری این تاثیرات نیز جزو حیطه‌های تحقیقاتی ماست که به دنبال آن آموزش، آگاه‌سازی عموم مردم، توانمندسازی سیاستگذاران و انتشار کتب آموزشی مختلف با هدف افزایش توانمندی نیروهای درگیر در کاهش سوانح ترافیکی و حتی مردم می‌تواند در دستور کار قرار گیرد.
سوری با اشاره به برنامه این مرکز تحقیقاتی برای تقویت تعامل با ارگان‌های سیاستگذار و اجرایی در این رابطه، اظهار کرد: در این راستا تعامل خوبی با رئیس راهبر ناجا داریم که خوشبختانه تاثیر مناسب و مثبتی داشته است. علاوه بر این، نتایج کلیه تحقیقات مرتبط با سوانح ترافیکی در قالب یک فرم کاربردی تهیه شده و برای سیاستگذاران و مسئولین مربوطه ارسال می‌شود. به عبارت دیگر نتیجه تحقیقات، نشان دهنده عوامل مناسب و تاثیرگذار بر کاهش سوانح ترافیکی است که در صورت نیاز، جزئیات بیشتر آن برای ارگان‌های متقاضی ارسال می‌شود. همچنین ما آمادگی داریم که با مشارکت و حضور موثرتر و بیشتر بتوانیم این توصیه‌ها و پیشنهادات را اجرایی کنیم.
انتقاد از عدم حضور مراکز تحقیقاتی در مراجع سیاستگذار سوانح ترافیکی
وی با انتقاد از ضعف مراکزی که باید از این داده‌ها و تجارب استفاده کنند، عنوان کرد: به طور مثال مراکز علمی و تحقیقاتی با وجود درخواست وزیر راه و شهرسازی، در کمیسیون ایمنی راه‌ها به عنوان مرجع اساسی تصمیم گیرنده در مدیریت و سیاست‌گذاری سوانح ترافیکی، حضور رسمی ندارند. این در حالیست که سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری بدون بار علمی مناسب، اثربخشی ندارد.
نقش مثبت آموزش در کاهش سوانح
رییس مرکز تحقیقات ارتقا، ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌ها با اشاره به نقش آموزش در کاهش سوانح، گفت: آموزش و آگاه‌سازی در همه جای دنیا نقش تعریف شده و ثابت شده‌ای دارد. البته آموزش باید متناسب با نیاز جامعه باشد. بنابراین باید با اجرای طرح‌های نیازسنجی، نیاز بخش‌های مختلف جامعه از توده مردم گرفته تا رانندگان، کودکان، سالمندان، سیاستگذاران وحتی خدمات دهندگان را سنجیده و متناسب با آن آموزش‌های کاربردی تعریف و ارایه شود.
وی با تاکید بر ارایه آموزش‌های سنجیده برای پیشگیری از سوانح، عنوان کرد: به عنوان نمونه، آموزش کودکان باید به گونه‌ای طراحی شود که منجر به اعتماد به نفس و شجاعت کاذب در آنها نشود. همچنین آموزش‌ها باید متناسب با رشد، توسعه اجتماعی و شخصیت فرد بوده و تقویت کننده باشد.
راه ورود مراکز تحقیقاتی به مدارس، صدا و سیما و رسانه‌ها تسهیل شود
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در این راستا برنامه‌های آموزشی مدونی طراحی شده، اظهار کرد: این برنامه‌ها برای عملیاتی شدن در سطح جامعه نیازمند حمایت سیاستگذاران و برنامه‌ریزان است؛ چراکه بودجه ما به عنوان یک مرکز تحقیقاتی محدود بوده و طبیعتا نمی‌توانیم برای تمامی حوزه‌ها جزوات آموزشی، پوستر و غیره تهیه کنیم. پیشنهاد ما این است که راه ورود مراکز تحقیقاتی به مدارس، صدا و سیما و رسانه‌ها تسهیل شود تا بتوانند نقش آموزشی خود را به خوبی ایفا کرده و از آنان به عنوان بازوهای فکری و مشورتی در کنار سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و مجریان استفاده شود. البته این فضا تا حدی شکل گرفته ولی بسیار کمرنگ بوده و در حد و اندازه‌ای نیست که بتواند مشکلات جامعه رابه خوبی مرتفع کند.
سوری با تاکید بر ضرورت ارزیابی اثربخشی آموزش‌ها، تصریح کرد: تدوین و ارایه برنامه‌های آموزشی قطعا مفید است. مساله مهم محتویات، مخاطبان و ارزشیابی اثربخشی این آموزش‌هاست؛ چراکه آموزش بدون برنامه‌ریزی مدون علمی جز حیف کردن منابع کشور هیچ نتیجه‌ای در بر نداشته و حتی اثر معکوس خواهد داشت.
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به سایر تحقیقات این مرکز، اظهار کرد: در زمینه سوانح غیرعمدی از جمله سقوط، سوختگی، مسمومیت، غرق شدگی، حوزه مصدومیت‌های عمدی از جمله مشکلاتی مثل خشونت، دگرآزاری و درحوزه سوانح طبیعی مسائلی مثل زلزله، سیل و سایر مباحث در این مرکز کارهای متعددی انجام شده است.
رییس مرکز تحقیقات ارتقا، ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌ها در خاتمه با انتقاد از عدم حمایت مسئولین از مراکز تحقیقاتی، خاطر نشان کرد: مرکز تحقیقات ارتقا، ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌ها تنها مرکز معتبر علمی در زمینه پیشگیری و کنترل در حوزه سوانح و مصدومیت‌هاست که متاسفانه حمایت کافی از آن وجود ندارد و طبیعی است که با محدودیت نیروی انسانی و بودجه انتظار زیادی برای بهبود شرایط وجود ندارد.
انتهای پیام