دکتر علیرضا رئیسی در نشست خبری معاونت بهداشت وزارت بهداشت که به مناسبت هفته دولت برگزار شد، گفت: جنس فعالیت‌های حوزه بهداشت متفاوت است و نمی‌توان بسیاری از اقدامات آن را طی یک سال ارزیابی کرد. گاهی ۱۵ سال زمان نیاز است که نتایج فعالیتی مشخص شود. برای مثال شاخص‌های فعالیت‌های ما در حوزه دندانپزشکی شاید ۲۰ سال دیگر قابل ارزیابی باشد.
وی ادامه داد: تحقیقات و شواهد در دنیا نشان می‌دهند که ۲۰ تا ۲۵ درصد عوامل اجتماعی موثر بر سلامت در دست وزارت بهداشت و باقی آن در دست سایر ارگان‌ها است. در کشور ما بیش از ۷۰ درصد علل مرگ و میر ناشی از عوامل غیر واگیر مانند حوادث جاده‌ای، بیماری‌های قلب و عروق، سبک زندگی و ... است. وظیفه وزارت بهداشت در این حوزه سیاستگذاری و هشدار است. اگر سالانه تعداد زیادی از مردم به دلیل کم تحرکی، آلودگی هوا و ... از بین می‌روند، حل این مشکل در دست وزارت بهداشت نیست و سازمان‌های مختلف نیز باید در این زمینه مداخله کنند.
معاون وزیر بهداشت در ادامه تصریح کرد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی حوزه بهداشت تحولات چشمگیری داشته و شاخص‌های بسیار ارزشمندی به دست آمده است. برای مثال شما نمی‌توانید روستایی ۱۰۰۰ نفره پیدا کنید که خانه بهداشت نداشته باشد. افزون بر آن برای ۲۸ میلیون نفر ایرانی در روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر، شبکه گسترده‌ای برای خدمات حوزه سلامت در سطح یک ایجاد شد. در حال حاضر ۴۱۰۵ مرکز در روستا و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر در کنار ۱۸ هزار خانه بهداشت در مناطق روستایی خدمت ارائه می‌کنند. در طول ۴۰ سال گذشته خدمات این حوزه کامل شد، اما در دولت‌های یازدهم و دوازدهم مراکز بهداشت بازسازی و تجهیز شدند.
رئیسی در ادامه با اشاره به فعالیت پزشکان خانواده و مراقبان سلامت در مراکز مذکور گفت: در حال حاضر به ازای هر ۲۵۰۰ نفر یک مراقبت سلامت، به ازای هر ۱۲ هزار و ۵۰۰ نفر یک پایگاه سلامت و به ازای هر ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر یک مرکز جامع سلامت وجود دارد. کارشناسان تغذیه و سلامت روان نیز برای اولین بار به شبکه بهداشت اضافه شدند.
وی اولویت‌های وزارت بهداشت در حوزه بهداشت را در این دوره ارتقای کیفیت بسته‌های خدمتی موجود در سطح شبکه، اجرای برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع و همچنین پرونده الکترونیک سلامت اعلام کرد و گفت: پزشکی خانواده به این معنی است که تیمی وجود دارد که یکی از اعضای آن پزشک است و جمعیتی را برای دریافت خدمات سلامت تحت پوشش قرار می‌دهد. ما این برنامه را پیش از این در دو استان مازندران و فارس به صورت آزمایشی اجرا کردیم. پیش از اجرای آن نیز ساختاری کاملا آماده از قبل در روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر وجود داشت و پزشک خانواده در این مناطق پررنگ‌تر بود. همچنین در استان‌های فارس و مازندران پزشکان عمومی بخش خصوصی با بیمه‌ها قرارداد بسته و به عنوان پزشک خانواده فعالیت خود را آغاز کردند. این پزشکان در صورت نیاز، بیمار را به سطح دو ارجاع می‌دادند، اما همچنان از سطح دو بازخوردی به آنها داده نمی‌شد.
طراحی 12 گام برای اجرای برنامه پزشکی خانواده
وی با اشاره به طراحی ۱۲ گام اجرایی برای برنامه پزشک خانواده تصریح کرد: گام‌های طراحی شده کاملا مبتنی بر واقعیت‌های موجود کشور هستند و بر اساس پیش بینی تخصیص اعتبار، در نظر گرفته شده‌اند. این ۱۲ گام طوری طراحی شده‌اند که اگر در هر مرحله به هر دلیلی متوقف شویم، چیزی از دست نداده‌ایم؛ چراکه هر گام خروجی مشخصی دارد.
رئیسی در ادامه با اشاره به برنامه معاونت بهداشت برای استفاده از برنامه اینترفیس خودمراقبتی در راستای طرح پزشکی خانواده اظهار کرد: این برنامه به سامانه‌های معاونت بهداشت متصل است و افراد از طریق آن می‌توانند اطلاعات بهداشتی خود را وارد این سامانه‌ها کنند. به این ترتیب آنها به هر پزشکی که مراجعه کنند، می‌توانند اطلاعات مورد نیاز را به وی ارائه کنند. در گام ششم برنامه پزشکی خانواده نیز پزشکان عمومی بخش خصوصی از سامانه‌های الکترونیک استفاده می‌کنند و اطلاعات خود را داخل آن ثبت می‌کنند.
وی ادامه داد: زمانبندی اجرایی برنامه پزشکی خانواده تعیین شده است و پیش‌بینی کرده‌ایم در خوشبینانه‌ترین حالت تا سال ۱۴۰۲ و در بدبینانه‌ترین حالت تا سال ۱۴۰۴ طول می‌کشد.
معاون وزیر بهداشت با بیان اینکه اجرای آزمایشی نظام ارجاع در برخی استان‌ها آغاز شده، گفت: در نظام ارجاع کسانی که برای دریافت خدمات سطح یک به مراکز و پایگاه‌های سلامت مراجعه می‌کنند، مشخصات آنها در سامانه ثبت می‌شود و بعد از آن از طریق سامانه‌ای به سطح بالاتر ارجاع داده می‌شوند. در عین حال ظرفیت‌های متخصصان نیز برای ارجاع به سطح دو مشخص می‌شود. یعنی به طور همزمان نوبت‌دهی برای آنها انجام می‌شود. پس از انجام ویزیت در سطوح بالاتر، پزشک ارجاع دهنده باید بازخورد دریافت کند. در غیر این صورت نظام ارجاع معنی نخواهد داشت.
آخرین وضعیت اجرای پرونده الکترونیک سلامت
رئیسی درباره وضعیت اجرای پرونده الکترونیک سلامت در کشور توضیح داد و گفت: تعریف ما از این پرونده، وقایع و خدمات دریافت شده از حوزه سلامت از پیش از تولد تا زمان مرگ است. طبق این تعریف ما در حوزه سلامت به طور کامل پرونده الکترونیکی نداریم، اما در سطح یک خدمات سلامت از زمانی که باید دریافت و ثبت شوند، انجام می‌شود و پیشرفت‌های خوبی در این حوزه صورت گرفته است.
معاون وزیر بهداشت با اشاره به اجرای سامانه ارزیابی خدمات سطح یک از فروردین ماه سال جاری تصریح کرد: با کمک این سامانه افرادی که از مراکز بهداشت، پایگاه‌ها و مراکز جامع سلامت خدمت دریافت می‌کنند به محض خروج از پایگاه پیامکی دریافت می‌کنند که طبق آن می‌توانند میزان رضایت خود را اعلام کنند. در سطح دو و سه حوزه سلامت نیز اقدامات خوبی برای اجرای پرونده الکترونیک سلامت مانند استحقاق سنجی درمان در حال انجام است و بیمه‌ها نیز در حال فعال شدن هستند. ما نیز آمادگی داریم که این سطح به سامانه‌های حوزه بهداشت متصل شوند.
ثبت مشخصات 74 میلیون ایرانی در سامانه نظام بهداشت
وی افزود: یکی از مشکلات ما این است که تعداد آزمایش‌هایی که مردم باید انجام دهند، بسیار زیاد است. اولین راه کنترل آن نیز راهنمای بالینی است و سیستمی که می‌تواند این کنترل را انجام دهد، پرونده الکترونیک سلامت است. تا کنون بیش از ۷۴ میلیون نفر در سامانه‌های حوزه بهداشت مشخصات‌شان ثبت شده است و ۶۸ میلیون نفر حداقل یکبار خدمت دریافت کرده‌اند. به طور متوسط نیز روزانه ۶۵۰ هزار نفر از مراکز بهداشت خدمت دریافت می‌کنند.
ئیسی در ادامه درباره پذیرش آئین‌نامه‌های پرونده الکترونیک در نظام ارجاع از سوی بیمه‌ها گفت: در حال حاضر روستاها و شهرهای زیر 20 هزار نفر با جمعیت کمتر از 20 هزار نفر تحت پوشش بیمه صندوق روستایی هستند و در ارتباط با شهرها در شورای عالی بیمه تصمیم گیری شده که بیمه‌ها مانند شهرهای فارس و مازندران که تحت پوشش بیمه هستند، همگام با برنامه‌های اجرایی نظام ارجاع باشند؛ چرا که این آئین‌نامه در کاهش هزینه برای بیمه‌ها نیز موثر است. منظور از بیمه‌ها نیز بیمه‌های اصلی مانند بیمه سلامت، تامین اجتماعی و نیروی مسلح و کمیته امداد است که بیمه سلامت و تامین اجتماعی این آئین‌نامه را پذیرفته‌اند.
برنامه‌ریزی‌های بهداشتی برای بازگشت حجاج به کشور
وی در مورد اقدامات و آمادگی‌هایی که معاونت‌های بهداشت و درمان برای بازگشت حجاج در نظر گرفته‌اند، گفت: حدود یک هفته پیش اپیدمی در بصره اتفاق افتاد که با توجه به رفت و آمد در شهرهای مرزی ما تیم‌های مرزی را آماده کرده و به آنجا فرستادیم تا بتوانند در مرزهای ورودی افرادی را که در حال عبور و مرور هستند، کنترل کنند. برای حجاج نیز برنامه‌های ما خیلی سهل‌تر و دقیق‌تر در حال اجراست؛ چرا که در زمان رفت حجاج تحت کنترل قرار گرفتند و واکسیناسیون شدند و یک تیم پزشکی همراه آنها فرستاده شده است. در زمان برگشت نیز ورود حجاج کاملا با برنامه‌ریزی و آمار دقیقی که چند نفر به کشور وارد می‌شوند، انجام می‌شود و در تمام فرودگاه‌ها ورودی‌های حجاج مشخص و کاملا آماده است و این یک برنامه سالانه است.
اقدام برای ایام محرم و اربعین
معاونت بهداشت وزیر بهداشت درباره برنامه‌ریزی‌های انجام شده همزمان با نزدیک شدن به ایام محرم و اربعین حسینی گفت: جمعیت زیادی از افراد در حال ورود و خروج از مرزها هستند که بسیاری از این افراد ایرانی نیستند. با ورود و خروج آنها از شهرهای مرزی به خصوص مرزهای شرقی و عبور از استان‌های موجود در مسیر دچار آلودگی می‌شوند و بیماری‌هایی را به همراه می‌آورند. ما در تمامی مرزها حتی مرزهای شرقی نیرو و تیم‌های آماده داریمف اما مشکل بزرگ ما این است که خیلی از افراد بدون پاسپورت و ویزای مشخص برای ورود، پشت مرزها تجمع می‌کنند. با توجه به فصل گرما و این عبور و مرورها، ما برنامه‌ریزی‌هایی انجام دادیم و تیم‌های بهداشت محیط و مبارزه با بیماری‌ها آماده برای خدمت هستند.
وی افزود: در این راستا دانشگاه‌های علوم پزشکی مستقر در مرزها آموزش‌های لازم را با توجه به نیازسنجی‌ها، دریافت کرده‌اند. ابزار و وسایل آزمایشگاهی و داروها همراه با تیم‌هایی از ستاد و وزارتخانه به مرزها فرستاده می‌شوند. همچنین با توجه به نیاز دانشگاه‌های مرزی، از سایر دانشگاه‌های کشور تیم‌های کمک کننده نیز فرستاده می‌شود، اما کنترل این جمعیت بسیار سخت است و ما از مردم خواهشمندیم اگر به صورت قانونی با شرایط وزارت امور خارجه سفر کنند و توصیه‌های وزارت بهداشت و درمان را رعایت کنند، کار ما را بسیار آسان می‌کنند. برای مثال در طول مسیر از مواد غذایی و آب‌های توزیع شده استفاده نکنند. با وجود اینکه تیم‌های ما در آن طرف مرزها در چادرهایی بین راه مستقر هستند و این تیم‌های بهداشت محیط بر مواد غذایی و کلرزنی آب در جاهای شناخته شده نظارت دارند، اما در توزیع این مواد غذایی و آب‌های بین راهی کنترلی ندارند و خود مردم باید با عدم استفاده از این مواد غذایی از مسمومیت‌ها تا جایی که می‌شود جلوگیری کنند.
کار سخت نظارت بر نانوایی‌ها و محصولات غذایی
رئیسی درباره نظارت بر نانوایی‌ها در سطح کشور، گفت: واقعیت این است فعالیت افرادی که در بخش نظارت بر بهداشت و محیط مشغولند، خیلی خوب بوده است. با نگاه به گذشته می‌توان این موضوع را شاهد بود. قبلا برای نظارت بر نان یا مواد غذایی در غذاخوری‌ها از آنها نمونه می‌گرفتیم و تا یک هفته بعد جواب این نمونه‌گیری را دریافت می‌کردیم، اما در حال حاضر میزان اندازه‌گیری بار میکروبی غلظت سوختگی روغن، شوری مواد غذایی همان لحظه قابل اندازه‌گیری است که این یک پیشرفت چشمگیر است. بر اساس بضاعت‌مان نظارت را انجام می‌دهیم و دفاتر خدمات سلامت را در سطح کشور افزایش می‌دهیم.
وی افزود: در حال حاضر با توجه به تعداد فراوان نانوایی‌ها در سطح کشور، حداکثر توانایی ما در نظارت 50 درصد است. اما این نظارت می‌تواند با نظارت مردم بر سیستم و اطلاع رسانی با سامانه 190 به ما کمک کند. همچنین بخش‌های خصوصی می‌توانند در این خصوص برای نظارت بیشتر به ما کمک کنند. برای نمونه 35 مورد از دفاتر سلامت طی سال گذشته به صورت پایلوت در تهران فعال شده که توانسته‌اند نظارت را بیشتر کنند و اگر ما می‌توانستیم 25 درصد را مورد پوشش نظارت خود قرار دهیم، این دفاتر تا 40 درصد نظارت را افزایش داده است. همچنین امسال ما تفاهم‌نامه‌ای با تعزیرات امضا کردیم که بسیار در امر نظارت کمک کننده است.
معاون وزیر بهداشت ادامه داد: در این بین سازمان استاندارد نیز باید کار خود را انجام دهد و ما و سازمان استاندارد مراجع تصمیم گیری قضایی نیستیم و فقط بر اساس قانون، کاندیدایی برای پلمب کردن مکان‌های متخلف هستیم. با توجه به گسترش بسیار شدید فست فودها و دستفروش‌های مواد غذایی، نظارت، کار بسیار مشکلی می‌شود که شهرداری تعزیرات، سازمان استاندارد و معاونت‌های بهداشت و درمان همگی باید در کنار هم نظارت را بر اماکن داشته باشند. در سال گذشته معاونت بهداشت توانست 2000 تن مواد غذایی را معدوم کند، اما این مواد غذایی اصلا نباید تولید شوند؛ چرا که هزینه‌های بسیاری برای تولید آنها صرف می‌شود و این مسائل باید از ریشه اصلاح شوند.