این روزها شاید بسیاری از افراد جامعه، عبور سگ و گربه های خانگی از کنار خود را در معابر عمومی یا دیدن سگی که سر خود را از پنجره خودرو کناری بیرون آورده تجربه کرده باشند.

تجربه ای که شاید به تبع تلاش برخی برای پیروی از فرهنگ غربی یا به عبارت ساده تر به دلیل غرب زدگی و از سوی دیگر ضعف در اجرای قانون بیش تر از پیش در ایران دیده می شود.

قطعا افزایش نگهداری از حیواناتی همچون سگ توسط شهروندان و تردد آن ها در اماکن عمومی به علل مختلف فرهنگی، اجتماعی و قانونی وابسته است.

آزادی شهروندان، قربانی آزادی سگها 

اما اینکه کدام عامل یا مرجع، مسئول تردد آزادانه و عادی نژادهای مختلف سگ ها در خیابان های شهر است و اینکه مسئولیت نقض حریم ایمن شهروندان در اماکن عمومی بر عهده کیست و علاوه بر آن مسئول اصلی تفریط در اجرای قانون مربوط به این امر، کدام مرجع قانونی است، همگی مسائلی است که ابهام در آنها شاید مجوزی برای شهروندان و اهمال مجریان قانونی در برخورد با متخلفین شده است.

اهمالی که با عدم برخورد مجریان قانونی مربوطه همراه بوده و دود آن نیز تنها به چشم شهروندان می رود.  

۲۳ آذر ماه سال جاری دختر بچه ای ۱۰ ساله در پارک دریاچه لواسان مشغول دوچرخه سواری بود. بهار و خانواده وی حتی احتمال امکان وجود دو قلاده سگ شکاری بدون قلاده را در یک پارک عمومی نمی دادند.

اما در همین حین دو قلاده سگ بزرگ و شکاری از نژاد های پتیبول و ژرمن به بهار حمله کرده و کودک را از ناحیه دست و نشیمن گاه دچار آسیب شدید می کنند. به طوریکه کودک راهی بیمارستان شده و در حال حاضر حتی با وجود گذشت زمانی نسبتا طولانی از این حادثه، دختر بچه در وضعیت بدی قرار داشته و به دلیل ترس شدید و آسیب روحی به روانپزشک مراجعه می کند.

شاید طی سال های اخیر اتفاقاتی نظیر به این حادثه که آزادی تردد حیوانات در فضای شهری موجب آسیب های ملموس یا غیر ملموس شهروندان شده، بارها رخ داده اما به هر دلیلی رسانه ای نشده است.

قدم زدن سگها در فضای شهری قانونی است؟  

اما حال سوال اینجاست که مسئول آسیب مادی و معنوی به این دختر بچه یا دیگر افرادی که ممکن است در آینده این رخداد را تجربه کنند، کیست؟

آیا در کشور قوانینی برای منع تردد آزادانه حیوانات از جمله سگ وجود دارد و اگر وجود دارد و مجری قانون ملزم به اجرای آن است، چگونه این تعداد از سگ های متنوع هر روز در خیابان ها بدون هیچ گونه مانعی جولان می دهند؟

با نگاهی به قوانین کشور مشخص می شود که قوانین محدود کننده برای تردد حیوانات در فضای شهری وضع شده است.

طبق ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، «گرداندن حیوانات خطرناک یا حیواناتی که مضر برای سلامت عمومی بوده یا نجس لعین می باشند از قبیل سگ، در اماکن، معابر عمومی و وسایل نقلیه ممنوع است و مرتکب علاوه بر جزای نقدی از یک میلیون تا پنج میلیون ریال و به ضبط حیوان مذکور محکوم می گردد.»

بر اساس این ماده مالکین در برابر حیوانات خود مسئول بوده و باید هر نوع خسارت مالی و جانی ایجاد شده از سوی حیوانات خود را به شرط وجود رابطه علیت بین اهمال افراد در نگهداری حیوان و نیز خسارات ایجاد شده، جبران کنند.

به عنوان مثال، فردی سگ خود را بدون قلاده به خیابان می‌آورد و حیوان مورد نظر به شخصی دیگر آسیب وارد می‌کند. در چنین شرایطی به دلیل اهمال صاحب حیوان، وی مسئول جبران خسارت وارده است.

طبق قانون حتی اگر حیوان موجب ترس، وحشت، هراس، هیجان و اضطراب فردی شده و این امر نوعا به دلیل شرایط خاص آسیب دیده مانند طفل، بیمار یا پیر بودن موجب آسیب جسمی یا روانی به وی شود، باتوجه به مبحث رفتارهای اصابتی و غیر اصابتی در قانون مجازات اسلامی، صاحب حیوان در صورت اهمال در نگهداری از آن، مسئول جبران خسارت خواهد بود.

به علاوه بر اساس ماده ۵۲۲ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، «متصرف هر حیوانی که از احتمال حمله آن آگاه است، باید آن را حفظ کند و اگر در اثر تقصیر وی، حیوان مزبور به دیگری صدمه وارد کند، ضامن است. این در حالی است که اگر از احتمال حمله حیوان آگاه نبوده و ناآگاهی ناشی از تقصیر او نباشد، ضامن نخواهد بود.

طبق تبصره یک این ماده، نگهداری حیوانی که شخص توانایی حفظ آن را ندارد، تقصیر محسوب می‌شود. همچنین بر اساس تبصره ۲، نگهداری از هر وسیله یا شی خطرناکی که دیگران را در معرض آسیب قرار دهد و شخص قادر به حفظ و جلوگیری از آسیب‌رسانی آن نباشد، مشمول حکم تبصره یک این ماده بوده و ضامن است.

بر این اساس، قوانین محدود کننده و لازم برای ممنوعیت تردد حیوانات در اماکن عمومی وجود دارد و طبق این مواد، مجری های قانون از جمله نیروی انتظامی در صورت مشاهده حمل سگ در معابر عمومی موظف به برخورد و اجرای قانون یعنی ضبط حیوان مورد نظر و جریمه نقدی مالک آن هستند.

با وجود وضع قوانین لازم اما متاسفانه شاهد حضور نه چندان کم رنگ حیواناتی از جمله سگ در سطح شهر هستیم این در حالی است که گاهی این حیوانات در مناطقی که نیروهای انتظامی نیز حضور دارد، تردد داشته و با آن ها برخوردی نمی شود.

داستان بهار یا بهارها احتمالا اولین بار نیست که در کشور رخ داده و تا زمانی که قوانین آن به طور جدی در کشور اجرا نشود شاهد داستان های مشابه دیگری نیز خواهیم بود.

ورود سگ ممنوع

اما باید گفت حمل سگ آن هم سگ هایی با نژادهای شکاری ازجمله پتیبول و ژرمن در کشورهای دیگر ازجمله آمریکا و اروپا نیز شرایط خاصی داشته و حتی ورود آن ها به برخی اماکن عمومی ممنوع است. در خود کشور آمریکا نیز سگ ها به ویژه سگ های پتیبول دارای قوانین بسیار سخت و خاصی بوده و نمی توانند به بسیاری از اماکن عمومی وارد شوند.

برخی از ایالت های این کشور، نگهداری و حمل سگ پتیبول به طورکلی ممنوع کرده اند. به علاوه تردد حیوانات از جمله سگ در محیط هایی همچون، مراکز خرید، محدوده مدارس، کتابخانه ها، رستوران ها و برخی مناطق معین خلاف قانون است.

به علاوه سگ ها تنها در مناطق تعیین شده و با حضور مالک خود می توانند در برخی نقاط شهری تردد داشته باشند.

همچنین بر اساس قوانین این کشور، حیوانات از جمله سگ ها در اطراف پارک ها و مناطق بازی کودکان به هیچ عنوان حق ورود یا تردد نداشته و تنها نگهبان پارک آن هم با شرایط خاص و مجوز قانونی می تواند به منظور انجام امور حفاظتی از سگ استفاده کند.

بر اساس قوانین کشور کانادا، ورود و حمل سگ به محوطه بازی کودکان در پارک ها و محیط های عمومی به طور کل ممنوع بوده و تابلوی ممنوعیت ورود سگ ها در تمامی این مناطق نصب شده است.

ازجمله دیگر قوانین کانادا برای تردد سگ ها به شرایط خاص امکان حضور آن ها در فضای شهری می توان اشاره کرد.

بر اساس قوانین این کشور، حتی درصورت ورود حیواناتی از جمله سگ به پارک ها، حیوان باید لزوما قلاده داشته و بسته به دست صاحب خود باشد به علاوه در صورت عدم جمع آوری فضولات حیوان توسط صاحبش، مالک ۳۰۰ دلار جریمه خواهد شد.

قوانین کشور ایرلند نیز رها کردن بدون قلاده سگ ها در فضای شهری را ممنوع کرده و انجام آن نیز ۱۵۰ یورو جریمه خواهد داشت.

در استرالیا نیز سگ ها اجازه تردد آزادانه در شهر را نداشته و حق ورود به پارک، اماکن عمومی و لب ساحل را ندارند. به علاوه حتی مستاجرین نیز باید برای نگهداری هرگونه حیوان به ویژه سگ ها از صاحب خانه کسب اجازه کنند.

سوئد نیز قوانین محدود کننده و سخت گیرانه ای را برای سگ ها در نظرگرفته است. در کشور سوئد سگ ها و حیوانات علاوه بر محدود بودن برای حضور در فضاهای عمومی، حتی امکان ورود به وسایل حمل و نقل عمومی را نداشته و نمی توانند در مترو یا اتوبوس وارد واگن های عادی شوند.

قانون با متخلفین برخورد کند

با بررسی قوانین کشورهای دیگر در زمینه حمل و نگهداری سگ در اماکن عمومی، روشن است که حتی در کشورهایی که از لحاظ شرعی و دینی نیز منعی برای نگهداری حیواناتی ازجمله سگ وجود ندارد، قوانین شدید و محدودکننده اجازه ورود آزادانه حیوانات به اماکن عمومی و شهری را نمی دهد.

حال جای تعجب است که در ایران با وجود موازین شرعی مبنی بر حرام بودن نگهداری از حیوانی همچون سگ و علاوه بر آن وجود قوانین ممنوعیت تردد این حیوان در فضاهای عمومی، باز هم شاهد وجود آن در خیابان ها، پارک ها و حتی رستوران ها هستیم.

امری که حتی اگر موجب آسیب فیزیکی سگ به شهروندان نشود، با ایجاد ترس در افراد به ویژه افراد خاص مانند کودکان، بیماران و افراد مسن می تواند موجب آسیب روانی یا معنوی و حتی صدماتی روحی و جسمی شود.

در حال حاضر نیز با رسانه ای شدن داستان حمله سگ ها به دختربچه ای ۱۰ ساله در لواسان، انتظار می رود مراجع قضایی و مربوطه علاوه بر پیگیری این پرونده و مجازات افراد خاطی، از این پس نسبت به اجرای دقیق قوانین در این زمینه و برخورد با متخلفین جدی تر از پیش اقدام کنند.