حسین قره: در یک دهه گذشته اتفاقات بسیاری سر صحنه سریال ها و فیلم‌ها برای هنرمندان و هنروران و بدل‌کاران افتاده است که فهرستی بلندبالا دارد، از حوادثی که آسیب جدی در پی داشته تا اتفاقاتی که منجر به مرگ عزیزی شده است.
انفجار در سریال ده‌نمکی تا آتش سوزی در سریال سیروس مقدم
در یک دهه گذشته می‌توان به چندین مورد اشاره کرد که پرتلفات‌ترین آنها انفجار سر صحنه سریال «معراجی‌ها»ی مسعود ده‌نمکی بود که منجر به کشته‌شدن ۵ نفر از عوامل آن سریال در سال ۱۳۹۲ شد. در آن واقعه دردناک «علی‌اکبر رنجبر» مدیر شهرک سینمای دفاع مقدس، «جواد شریفی‌راد» مسئول جلوه‌های ویژه، «رضا فرجی» دستیار تولید، «مهدی مرادی» جلوه‌های ویژه، «جمشید اصفهانی‌فر» نگهبان پروژه، جان خود را از دست دادند.
یکی دیگر از این حوادث، درگذشت «وحید جعفری» طراح صحنه بود، او که در پشت‌صحنه سریال «خواب‌زده‌ها» به کارگردانی سیروس مقدم کار می‌کرد، بر اثرِ آتش‌سوزی ابتدا به کما رفت و سپس درگذشت.
درگذشت «ارشا اقدسی» بدل‌کار مشهور در ۱۳ مرداد ۱۴۰۰ نیز بسیاری را شوکه کرد، او که در عین جوانی در بدل‌کاری هم خبره بود و هم به شهرت رسیده بود در اثر چپ کردن ماشین سر صحنه پروژه‌ای سینمایی در بیروت دچار حادثه‌ای شدید شد و در بیمارستان جان باخت.
«علی شیروانی» و «وحید یوسفی»از قطع انگشت مهران مدیری تا تصادف شدید باران کوثری
سوانحی بسیاری هم در صحنه‌های تولید اتفاق افتاده است از قطع‌شدن انگشت مهران مدیری تا شکستن مچ پای امین حیایی، از تصادف شدید باران کوثری تا معلق شدن پگاه آهنگرانی روی طناب ماهیگیری که منجر به آسیب‌دیدگی دو مهره ستون فقرات او شد.
برای بررسی این اتفاقات و دلایل آن در سینمای ایران سراغ یکی از پیش‌کسوتان تولید، نویسنده و تهیه‌کننده «مجتبی متولی» رفتیم تا درباره وضعیت حوادثی این چنین صحبت کنیم. متولی درباره دلیل حوادث این چنین می‌گوید: اقدامات اولیه را مدیران تولید و تهیه‌کنندگان انجام می‌دهند تا ایمنی در صحنه و لوکیشن تولید اثر فراهم شود، اما به نظرم این اقدامات اگرچه لازم است؛ اما کافی نیست. باید بارهاوبارها امکانات صحنه مورد بازبینی و نظارت قرار بگیرد و حتی کمترین احتمال‌ها هم مورد بررسی قرار گرفته تا خدایی ناکرده اتفاقی منجر به فاجعه رخ ندهد.
کم تجربگی و کاهش زمان و هزینه سه عامل حوادث ناگورا
متولی تأکید می‌کند: اگرچه من درباره حادثه اخیر یعنی غرق‌شدن دو جوان سر سریال جدید، تحقیقی ندارم؛ اما به شکل کلی معتقدم که جوانی و کم‌تجربگی در صنعت سینما و تلویزیون ایران یکی از عوامل مهم اتفاقاتی ازاین‌دست است. همکاران و دوستان جوانی وارد این بخش از سینما شده‌اند که تجربه کافی را ندارند، دستیاری کردن و رعایت سلسله‌مراتب رشد به جوانان کمک می‌کند تا از تجربه گروه‌های پیش از خود نکاتی فنی و دقیق را یاد بگیرند و مانع از حوادث ناگوار شوند.
مجتبی متولی که در پرونده کاری خود به‌غیراز تهیه‌کنندگی ۴ اثر سینمایی «سراب»، «اتاق یک»، «مقاومت» و «ثبت با سند برابر است» را داشته و در بیش از ۳۶ فیلم مدیر تولید بوده، می‌افزاید: یکی از عوامل دیگر تعجیل در پایان کار است و گاهی گروه تولید هم در این امر دقت را فدای سرعت می‌کند که می‌تواند حادثه‌آفرین باشد. به‌خاطر دارم سر صحنه سریال «خواب‌وبیدار» که آقای فخیم‌زاده نویسنده، کارگردان و بازیگر آن بود، از من خواست تا برای صحنه پریدن از لبه یک پنجره بدل‌کار بیاورم. وقتی ارتفاع پنجره تا زمین را دیدم به آقای فخیم‌زاده گفتم که ارتفاعی ندارد و چرا خود او انجام نمی‌دهید. آقای فخیم‌زاده نکته بسیار دقیقی گفت که «حادثه خبر نمی‌کند، شاید از همین ارتفاع کم افتادم و آسیب دیدم بعد همه عوامل کار معطل می‌مانند و آسیبی که کل گروه می‌خورد بیشتر از آمدن یک بدل‌کار است.» این نکته برای من هم تجربه شد، بعضی از کارها نیازمند زمان، هزینه و دقت فراوان است تا ضایعه‌ای را به وجود نیاورد.
سر صحنه سریال سلمان فارسیاین نویسنده و تهیه‌کننده که در آثار جنگی همچون کانی مانگا و... نیز حضور داشته است، می‌گوید: در کارهای تاریخی، جنگی و حادثه‌ای و اکشن، ضرورت دارد تا لوکیشن بارهاوبارها بازبینی شود و عامل زمان و هزینه تنها فاکتورهای اصلی نباشند. من باز هم تأکید می‌کند، اشخاص باید سر جای خود باشند، نکته‌ای که می‌گویم هیچ ارتباطی با اتفاقات اخیر در این دو سریال (رؤیای نیمه‌شب و سلمان فارسی) ندارد، اما متأسفانه افرادی به بدنه سینما اضافه می‌شوند که تجربه کافی ندارند، عنوان تهیه‌کننده فقط صرف سرمایه‌گذاری یا پیداکردن سرمایه‌گذار نیست، تهیه‌کننده مسئولیت تمام گروه را برعهده دارد. جوانان و یا افرادی که بدون تجربه وارد این حرفه شده‌اند و مسیرهای این حرفه را طی نکرده‌اند می‌توانند مشکلاتی را برای سینما به وجود بیاورند.
متولی یادآور می‌شود: ما باید در بار ایمنی تحقیق کنیم، به نظر بهتر است که در مورد حوادث اخیر تحقیق جامع صورت بگیرد تا اشتباهاتی ازاین‌دست دوباره تکرار نشود.
او درباره شرایط عوامل و صحنه توضیح می‌دهد: از روز اول و بعد از صدور پروانه ساخت هم وزارت ارشاد تأکید دارد و هم تهیه‌کنندگان تمام عوامل و صحنه را بیمه حوادث می‌کنند تا در صورت نیاز جبران خسارت صورت گیرد. به‌هرتقدیر بعضی از اتفاقات خبر نمی‌کند و باید عوامل بیمه باشند تا بتوانند از خدمات آن استفاده کنند. از جمله بیمه بیکاری برای فردی که سر صحنه آسیب‌دیده است و طول درمان دارد.
متولی در پاسخ به این پرسش که آیا دستورالعمل ایمنی از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد و خانه سینما برای ایمنی در صحنه فیلم‌برداری وجود دارد و یا کمبودی احساس می‌شود، تأکید می‌کند: همان‌طور که گفتم وزارت ارشاد هنگام صدور پروانه ساخت، تأکیدات لازم برای ایمنی را انجام می‌دهد، اما این کافی نیست. من پیشنهاد می‌کنم خانه سینما و وزارت فرهنگ و ارشاد و سازمان سینمایی مطابق با یک دستورالعملی که می‌شود آن را تهیه و تدوین کرد، اشخاص متخصص و باتجربه را برای نظارت بر حفظ ایمنی در صحنه‌های فیلم‌برداری اعزام کنند. چه سریال‌های تلویزیونی چه سریال‌های نمایش خانگی و چه سینما نیاز دارند تا ایمنی صحنه‌هایش تضمین شود تا شاهد حوادثی تلخ نباشیم.