فرصت‌ها وچالش‌های نیروی انسانی کارآمد درگمرک

مهدی محمدی از مدیران ارشد سابق گمرک جمهوری اسلامی و صاحب نظر در حوزه تجارت خارجی و ضرورت توسعه سرمایه با نگاه به فرصت‌ها و چالش‌های نیروی انسانی کارآمد در گمرک جمهوری اسلامی معتقد است:
یکی از دلایل اهمیت نیروی انسانی در سازمان گمرک، نقش آنها در کنترل منابع مالی است. این نیروها می‌توانند روش‌هایی برای کاهش هزینه‌ها بکار بگیرند. نقش دیگر نیروی انسانی در سازمان، آموزش صحیح و توسعه توانمندی‌های کارکنان است. با استفاده از نیروی کار متخصص و کاربلد می‌توان تا حد بسیار زیادی بهره‌وری سازمان را افزایش داد دو مقوله منابع انسانی و سرمایه انسانی در تعریف عملیاتی؛ در حقیقت منابع انسانی شامل تمام منابع و فعالیت‌های مربوط به مدیریت انسانی می‌شود. منابع انسانی شامل اموری مانند: جذب، آموزش، ارزیابی و ارتقای توانمندی‌های نیروی انسانی می‌شود.
اما سرمایه انسانی به مجموعه توانمندی‌ها، دانش‌ها و تخصص نیروی انسانی اطلاق می‌شود. سرمایه انسانی برای سازمان‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. دلیل این موضوع کمک فراوان تخصص و دانش نیروی انسانی به رشد سازمان‌ها است.
به عبارت دیگر باید گفت که سرمایه انسانی در یک سازمان شامل مجموعه مهارت‌ها، تخصص‌ها و تجربیات موجود در آن سازمان است.

منابع انسانی از مهمترین عناصر کلیدی هر سازمان به شمار می رود. به عبارت دیگر مدیریت سرمایه اصلی هر سازمان (نیروی انسانی) و از ضروری ترین نیازهای سازمان می باشد. راهبری مدیریت منابع انسانی از نقش های اثرگذار و ماندگار سازمان ها پیشرو و مهمترین عامل موفقیت سازمان ها در تحقق منشور و هدف سازمانی خواهد بود.
یکی از مهمترین منابعی که در دهه اخیر مورد غفلت قرار گرفته ؛ منابع انسانی و یا به عبارت دقیق تر سرمایه انسانی می باشد.از جمله مهمترین اهدافی که طی دهه اخیر به طور جد مورد اقدام سازمان بوده و با تمام توان و قوا به سمت آن حرکت نموده توسعه الکترونیکی بوده. لیکن در تحقق این مسیر، متاسفانه توسعه منابع انسانی سازمان از جمله توانمندی سازی ؛ آموزش و توسعه ؛ جبران خدمات ؛ انگیزه و مدیریت مسیر شغلی مورد توجه قرار نگرفته و سازمان بجای تمرکز بر افزایش دانش و تخصص ؛ فرهنگ سازمانی ؛ سلامت اداری و … نیروی انسانی و همچنین ایجاد شرایط بهینه جهت نگهداشت کارآمد و امکان ارتقاء اثر بخشی و بهره وری این سرمایه عظیم سازمانی که شالوده و اساس موفقیت در تحقق اهداف و برنامه سازی می باشد را هم راستا و هم سطح درنظر نگرفته است. نادیده گرفتن همسویی راهبردی و استراتژی منسجم انسانی با خط مشی های موجود در جذب ؛ ارتقاء ؛ پاداش ؛ آموزش و جبران خدمات و استراتژی کسب و کار مهمترین عامل و مانع جهت عدم نیل به اهداف از پیش تعیین شده سازمانی گمرک خواهد بود. به عبارت دیگر تحقق اهداف و برنامه های سازمانی مستلزم همسویی مستقیم استراتژی منابع انسانی با استراتژی کسب و کار خواهد بود. عدم شایسته سالاری ؛ عدم توجه به ارتقا مسیر شغلی ؛ عدم توجه به نیاز های کارکنان از جمله تامین مسکن ؛ صندوق رفاه و …
رابطه مستقیم با انگیزش کارکنان و نهایت رابطه با میزان تحقق اهداف از پیش تعیین شده سازمانی خواهد بود. متاسفانه باید به این نکته اذعان داشت که کاربر و هدایت کننده، پیچیده ترین و پیشرفته ترین تکنولوژی و سامانه های رایانه‌ای هوشمند درنهایت یک انسان (سرمایه انسانی )می باشد ؛ بنابراین حذف نقش عامل انسانی و تاثیر آن ؛ تحقق اهداف و برنامه های سازمانی را با مشکل و تاخیر روبرو خواهد نمود.
آنچه در حال حاضر در سازمان حاکمیتی گمرک جمهوری اسلامی ایران مغفول مانده اهمیت به سرمایه انسانی و هدر رفت این سرمایه ارزشمند است و عدم توجه به شاخص های پدافند غیرعامل، سبب دلسردی کارکنان و نزول بازدهی ایشان در بعد مادی و معنوی شده است از جمله این موارد :
۱-پایین بودن حقوق و دستمزد
۲- کافی نبودن منازل مسکونی(سازمانی)
۳-عدم تطابق دریافتی با تکالیف محوله
۴-فقدان آتیه روشن در انتهای دوره سی ساله خدمت
۵-انتصابات مغایر ضوابط
۶-ضعف بیمه های تکمیلی وعمر..
۹-عدم ارتباط کاربردی میان گمرک ایران و سازمان جهانی گمرک
۱۰-عدم اعمال خط مشی سازمان جهانی گمرک در مسیر توسعه و رشد گمرک ایران

با توجه به موارد پیشگفت در صورت اجرای تدابیر منطقی منطبق بر همین بضاعت موجود:

۱-با راه اندازی صندوق ذخیره کارکنان گمرک جمهوری اسلامی
۲-احیاء و تقویت شرکت تعاونی اعتبار کارکنان گمرک ایران
۳-حمایت از پروژه مسکن کارکنان
۴-انعقاد قرارداد با شرکت های بیمه گر در بالاترین سطح ارائه خدمات
۵-بازنگری در قرارداد های خدمات فوق العاده گمرک به ذینفعان در ساعات غیر موظفی
۶-استفاده از ظرفیتهای قانونی برای افزایش حقوق کارمندان در قالب های رفاهی ذیل ماده ۱۶۲ قانون امور گمرکی
۷-زنده نموده حق از دست رفته ارزش افزوده و مالیات که سازمان گمرک در قالب حقوق ورودی دریافت و به خزانه واریز می نماید و سازمان مالیاتی از آن منتفع ولی سازمان گمرک از آن بی بهره است
۸-تکلیف نظارت بر اجرای قوانین و مقررات دولت محترم بر عهده گمرک ایران است ولی سازمانهای همجوار مستقر در پنجره واحد تجارت فرامرزی منافع آن را می برند.
۱۰-حق الکشف که در گذشته عامل انگیزشی برای مقابله با قاچاق مواد مخدر و کالا بود را مجددا باید احیاءنمود.
با عنایت به نکات مهم اشاره شده آنچه موجب تعالی یا نزول یک سازمان تاثیرگذار مانند گمرک می‌شود اهمیت و توجه به سرمایه و منابع انسانی است.