غول اعتیاد با این راه‌حل‌ها زانو می‌زند؟

اطلاعات نوشت: هفدهمین کنگره دانش اعتیاد با رویکرد جستجوی راه‌حل‌های نوین برای مشکلی کهن، از تاریخ ۲۴ تا ۲۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۳ در مرکز همایش‌های بین‌المللی رازی دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار می‌شود.  محورهای این کنگره، سیاست‌گذاری در اعتیاد، پرداختن به حیطه‌های بین‌رشته‌ای و سبب‌شناسی چندعاملی و مداخلات مبتنی بر شواهد در پیشگیری، درمان و کاهش آسیب اعتیاد است. 

شرکت‌کنندگان در این دوره می‌توانند با حداکثر امتیاز بازآموزی در سامانه ircme.ir  ثبت‌نام کنند که شناسه بازآموزی آن ۲۲۵۴۷۴ است.

عواملی اجرایی این کنگره با روزنامه اطلاعات گفتگویی داشتند که در ادامه می‌خوانید. 

تعریف توسعه‌یافته اعتیاد

دکتر امید مساح، درمانگر اعتیاد و پژوهشگر مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد درباره انواع اعتیاد و تعریف آن می‌گوید: تعریف مفهوم اعتیاد آسان نیست و استفاده از این اصطلاح بسیار بحث‌برانگیز است. با این حال، امروزه اصلی در تعریف اعتیاد که مورد اجماع قرار گرفته، استفاده یا مبادرت اجبارگونه (وابستگی) به یک ماده یا یک فعالیت است. این تعریف برخلاف تصور رایج و قدیمی که اعتیاد را نوع خاصی از وابستگی به مواد مخدر و مواد شیمیایی مانند الکل، نیکوتین و هروئین می‌دانست، هر فعالیتی را که بتواند فرد را تحریک و مجبور به انجام افراطی کند دربرمی‌گیرد. 

رفتارهایی مانند قمار، سوءمصرف مواد، افراط در بازی‌های رایانه‌ای یا چت و اینترنت‌گردی و... از عادات و رفتارهای اجباری هستند که در تعریف توسعه‌یافته اعتیاد قرار می‌گیرند. 

 تغییر مفهوم اعتیاد

دکتر رامین رادفر، دبیر علمی هفدهمین کنگره دانش اعتیاد درباره گستره مرزی بین رفتارهای عادی و افراطی بیان می‌کند: افراد معتاد به مجموعه‌ای از تجربیات وابسته‌اند که ناشی از واکنش‌ها به یک ماده شیمیایی خاص یا یک رفتار است. در واقع در مغز این افراد، مسیرهایی از پاداش و لذت مداوم در اثر تکرار و افراط در استفاده از یک ماده یا انجام یک رفتار فعال شده که در نبود آن، علایم بارزی از خلق و انرژی پایین، بی‌انگیزگی، بی‌لذتی و ناشادی و... در افراد مشهود است.

 یعنی علاوه بر تصور مرسوم و قدیمی، طیفی از رفتارهای افراطی مانند قمار، بازی ویدیویی، اختلالات خوردن، ورزش، استفاده از رسانه، فعالیت جنسی، کار بیمارگونه و رفتارهای مجرمانه اجباری که فرد از طریق مبادرت به آن‌ها لذت، هیجان و احساسات خوبی را تجربه کرده یا احساسات منفی را دور می‌کند، از دایره تعادل خارج شده و اعتیاد و وابستگی تلقی می‌شوند، گرچه چنین اعتیادهای رفتاری مستلزم مصرف یک ماده شیمیایی نیستند.

 محققان دریافته‌اند که بسیاری از شاخص‌های اصلی اعتیاد رفتاری، شبیه به اعتیاد به مواد هستند. اعتیادهای رفتاری می‌توانند منفعل (مثل تماشای افراطی تلویزیون) یا فعال (مانند بازی‌های رایانه‌ای) باشند و معمولا دارای ویژگی‌های القاکننده و تقویت‌کننده هستند که ممکن است به ترویج گرایش‌های اعتیادی دامن بزنند. 

این درمانگر و پژوهشگر اعتیاد می‌افزاید: در همه انواع اعتیاد، فرد به استفاده ماده‌ای یا انجام رفتاری مداوم و آسیب‌زا مبادرت می‌ورزد و درواقع به احساسی که با انجام آن و ناشی از فعل و انفعالات مغزی تجربه می‌کند، معتاد است. آن احساس در اوایل، حال خوبی برایش پدیدار و یا حال بدی را از او دور می‌کند. از دیگر اعتیادهای رفتاری می‌توان به رفتارهای جنسی افراطی، خرید افراطی، جراحی‌های افراطی، دزدی اجباری و حتی اعتیاد عاطفی اشاره کرد.

درمان میان‌رشته‌ای

دکتر رامین رادفر درباره تعریف مفهوم اعتیاد و بازتاب آن در پیشگیری و درمان می‌گوید: استراتژی‌های مستندمحور پیشگیری، درمان و کاهش آسیب اعتیاد بسیار گسترش‌یافته و بین‌رشته‌ای شده است. 
امروزه نیاز به همکاری، تعامل و درک متقابل طیف عظیمی از علوم و فنون و تخصص‌های مختلف برای اجرای موفقیت‌آمیز برنامه‌های مقابله با اعتیاد وجود دارد.

 برای رسیدن به این درک متقابل و تفاهم کاربردی و هم‌افزایی بین‌رشته‌ای، رویدادهای علمی بیشتر و بهتری لازم است تا در قالب کنگره، سمینار، سمپوزیوم و... محل بحث و تبادل نظر متخصصان بوده و تمامی تصمیم‌سازان، سیاست‌گذاران و ذی‌نفعان در کنار کارشناسان و خبرگان علمی با طرح مشکلات، به رایزنی پیرامون راهکارهای آن‌ها بپردازند.

جنبه‌های گوناگون اعتیاد

دکتر رادفر با اشاره به مباحث رایج در حوزه اعتیاد به موضوعاتی مانند بیماری‌های قلبی و اختلالات خواب و انواع مختلف اعتیادهای رفتاری می‌پردازد و می‌گوید: یکی از اهداف اصلی کنگره هفدهم، توجه به جنبه‌های گوناگون اختلال مصرف مواد و دیگر انواع اعتیاد خواهد بود که فراتر از حوزه روان‌پزشکی و روان‌شناسی است. 

تحقیقات نشان می‌دهد مصرف طولانی‌مدت برخی مواد یا حتی اعتیادهای رفتاری می‌تواند ریسک بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. برای مثال در افرادی که الگوی خواب منظمی ندارند یا مصرف موادشان باعث اختلال ریتم قلبی می‌شود، احتمال بروز سکته‌های قلبی یا نارسایی‌های قلبی بالاتر می‌رود؛ بنابراین، همکاری میان متخصصان قلب و عروق با متخصصان حوزه اعتیاد به تشخیص دقیق‌تر و درمان مؤثرتر منجر خواهد شد.

همچنین با توسعه دنیای دیجیتال و فضای مجازی و گسترش شبکه‌های اجتماعی که بروز کرونا نیز همه‌گیری آن‌ها را بسیار سرعت بخشید، جامعه آماری بالقوه در خطر ابتلا به انواع اعتیادهای رفتاری قرار گرفت و دامنه سنی آن‌ها به‌سرعت گسترش یافت. لزوم توجه ویژه به این مشکلات باعث شد تا کنگره امسال به شکلی ویژه و در چند محور، علاوه بر سوءمصرف مواد، به انواع اعتیادهای رفتاری پرداخته و با دعوت از متخصصان حوزه‌های مختلف، بستری برای تضارب آرا و نظرات متفاوت را فراهم آورد، همچنین با نگاهی به مواد نوظهور و اعتیاد پرخطر به آن‌ها، مشکلات و عوارض اعتیاد به انواع مواد را از جنبه سایر تخصص‌ها و حوزه‌های پزشکی به بوته نقد و بررسی گذاشته و جنبه‌های جدیدتری از طب اعتیاد را بازنشر کند.

دبیر جوایز کنگره دانش اعتیاد و عضو کمیته علمی درباره جوایز این کنگره می‌گوید:  امسال با افزایش کمیت و کیفیت جوایزی که اهدا خواهد شد در صدد هستیم تا انگیزه بیشتری برای پژوهشگران جوان ایجاد و آن‌ها را مجاب به ممارست و ابرام در این حوزه نماییم. 

از همه دانشجویان، علاقه‌مندان، فعالان این حوزه،کارشناسان و متخصصان رشته‌های مرتبط دعوت می‌کنم تا ضمن حضور در این رویداد بزرگ در سطح کشور و منطقه و بازتاب بهتر و بیشتر این رویداد، موجبات پیشرفت پژوهشگران جوان و مستعد کشورمان را فراهم سازند؛ زیرا بسیاری از این رفتارهای اعتیادی در قشر جوان و نوجوان مشکل‌ساز شده و نسل پویا و مولد جامعه را تهدید می‌کند و علی‌رغم وجود محدودیت‌های قانونی در برخی موارد مثل قمار و شرط‌بندی، بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان مبادرت به آن می‌کنند.