آمریکا و روسیه در عربستان توافق جامع امضا می‌کنند؟

مرتضی مکی، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با اعتماد با اشاره به تقلای عربستان برای برگزاری نشست مقدماتی مقامات روسیه و آمریکا گفت:نشست ریاض احتمالا در خوشبینانه‌ترین حالت به آتش‌بسی موقت بین روسیه و اوکراین منتهی خواهد شد. 

وی افزود:عوامل متعددی در انتخاب ریاض به‌ عنوان میانجی مذاکرات میان پوتین و ترامپ نقش دارند. یکی از مهم‌ترین این متغیرها، حکم دیوان کیفری بین‌المللی علیه پوتین به اتهام جنایات جنگی در اوکراین است. با توجه به اینکه اکثر کشورهای اروپایی عضو این دیوان هستند، این موضوع در تصمیم‌گیری‌ها اهمیت زیادی دارد. از سوی دیگر، عربستان عضو دیوان کیفری بین‌المللی نیست که این امر می‌تواند عاملی تاثیرگذار در انتخاب ریاض باشد. متغیر مهم دیگری که باید درنظر گرفت، نقش و جایگاه عربستان در روابط با امریکا و روسیه طی سه سال گذشته است. عربستان، مانند کشورهایی همچون هند و بسیاری از کشورهای شرق آسیا، تلاش کرده روابط متوازنی با هر دو قدرت برقرار کند و از فرصت‌های ناشی از حمله روسیه به اوکراین بیشترین بهره را ببرد.

به گفته وی، ترامپ در نخستین روزهای ورودش به کاخ سفید در دولت دوم، آشکارا اعلام کرد که اگر عربستان خواهان حفظ روابط ویژه با امریکا باشد، باید طی چهار سال آینده بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیارد دلار کالا و تجهیزات امریکایی خریداری کند. در واکنش به این اظهارات، محمد بن سلمان گفت که عربستان طی این مدت حدود ۶۰۰ میلیارد دلار در امریکا سرمایه‌گذاری خواهد کرد یا از این کشور خرید خواهد داشت. این اقدام، امتیازی کلیدی بود که عربستان روی میز مذاکرات با امریکا گذاشت و انگیزه‌ای مضاعف برای ترامپ ایجاد کرد. درواقع، این توافق به برگ برنده‌ای برای ریاض درخصوص میانجی‌گری میان روسیه، امریکا و اوکراین تبدیل شد. البته انتظارات امریکا از عربستان تنها به این موضوع محدود نمی‌شود. واشنگتن انتظار دارد که عربستان روند عادی‌سازی روابط با اسراییل را با جدیت بیشتری دنبال کند و در چارچوب سیاست‌های خاورمیانه‌ای ترامپ، همسویی بیشتری با امریکا داشته باشد.

مکی افزود: عربستان سیاستی متفاوت از گذشته را در پیش گرفته است. در دوران نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، ریاض در بسیاری از تحولات و بحران‌های منطقه‌ای و جهانی، ترجیح ‌داد که نقش خود را پشت پرده حفظ کند. اما اکنون در چارچوب رویکرد جدید محمد بن سلمان، به ‌ویژه در راستای برنامه‌های کلان اقتصادی و توسعه‌ای عربستان، ثبات و امنیت منطقه یک ضرورت اساسی به‌شمار می‌رود. در همین راستا، کشورهایی مانند عمان، قطر و امارات طی سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند نقش فعال‌تری در حل بحران‌های منطقه‌ای و جهانی ایفا کنند و از این طریق، برای خود اعتبار بین‌المللی کسب کنند. این کشورها در مذاکرات مربوط به بحران غزه و حتی در گفت‌وگوهای ایران و امریکا، با میانجی‌گری و کاهش تنش، در پی ارتقای جایگاه دیپلماتیک خود بوده‌اند. اکنون عربستان قصد دارد در چارچوب همین سیاست، گام‌های بلندتری بردارد و بحران اوکراین را به فرصتی برای افزایش اعتبار بین‌المللی خود تبدیل کند. بنابراین بحران اوکراین، یکی از مهم‌ترین تحولات ژئوپلیتیکی دهه‌های اخیر محسوب می‌شود و نظم امنیتی میان امریکا، اروپا و روسیه را به ‌طور جدی تغییر داده است.

وی گفت: بسیار دشوار است که انتظار داشته باشیم مذاکرات میان پوتین و ترامپ بتواند به ‌سرعت به یک توافق جامع ختم شود. شاید در کوتاه‌مدت، سناریوی محتمل‌تر، دستیابی به یک آتش‌بس ناپایدار باشد؛ مشابه آنچه پس از الحاق کریمه و درگیری‌های شرق اوکراین رخ داد. بنابراین در بهترین حالت، اگر مذاکرات ریاض نتیجه‌بخش باشد، ممکن است این گفت‌وگوها زمینه‌ساز یک آتش‌بس موقت میان روسیه و اوکراین شود تا دولت‌های اروپایی بتوانند در چهار سال آینده، به اجماعی برای حل‌ وفصل بحران دست یابند.