جزئیاتی تازه درباره فیلم جدید شهاب حسینی در سینما

 داستان «رها» درباره تاب آوری اجتماعی یک خانوار از دهک دوم و سوم جامعه است که دزدیده شدن لپ تاپ دختر دانشجوی این خانواده و فشار برای جایگزینی آن دستگیری پدر و کشته شدن دختر را بدنبال داشت و پسر نیز مرتکب دزدی و قتل شد و به این ترتیب زندگی آنها در آستانه فروپاشی قرار گرفت.

تاب آوری اجتماعی، به توانایی افراد و جوامع برای مقاومت در برابر استرس های اجتماعی، اقتصادی و محیطی اشاره دارد و ظرفیت پیش‌بینی، آماده‌سازی، پاسخ به چالش‌ها و انطباق با آنها در عین حفظ عملکرد اجتماعی را در بر می‌گیرد. با تاب آوری اجتماعی می توان ناملایمات را از طریق توسعه پیوندهای مثبت و خلاقانه بین فردی به رشد جمعی تبدیل کرد.

آنچه در فیلم «رها» به تصویر کشیده شده از دست رفتن عملکرد اجتماعی و از میان رفتن نظام اجتماعی خانواده در اثر یک سرقت به ظاهر ساده لپ تاپ است.

تاب آوری اجتماعی در فیلم «رها»

این فیلم درام ایرانی محصول ۱۴۰۳ به کارگردانی حسام فرهمند و تهیه‌کنندگی سعید خانی است. همچنین مرضیه برومند نیز به عنوان مشاور کارگردان در این فیلم حضور دارد. شهاب حسینی، غزل شاکری، ضحا اسماعیلی، آرمان میرزایی و محمدرضا سامیان بازیگران فیلم هستند.

این فیلم سال گذشته در جشنواره چهل و سوم فیلم فجر رونمایی شد و در ایام نوروز نیز جزو فیلم های پر مخاطب سینماها بود. به گفته بسیاری از منتقدان و کارشناسان حوزه سینما «رها» به عنوان یک ملودرام حساب‌شده ظاهر شد و توانست رضایت خوبی را در بین مخاطبان به دست آورد.

به عقیده جامعه شناسان نیز، «رها» بازتاب بخشی از بحران های اجتماعی جامعه و انعکاس دهنده تاب آوری افراد در برابر آنهاست. یک پژوهشگر اجتماعی در اصفهان در این زمینه معتقد است «رها» بخوبی چرخه آسیب های اجتماعی مرتبط با یکدیگر را به تصویر کشید.

امان الله باطنی در همین پیوند افزود: آنچه در فیلم به خوبی نمایان می شود این است که خودکشی، بیکاری، فقر، سرقت و قتل یک چرخه است که در آن آسیب های اجتماعی هر یک متاثر از دیگری است و از پی هم اتفاق می افتد.

این جامعه شناس ادامه داد: اگر فیلم را به زبان استعاره و اسطوره خلاصه کنیم به ضرب المثل «هر چه سنگه مال پای لنگه» بر می خوریم و پدیده کاستی شدن آسیب های اجتماعی را می توان مشاهده کرد که نتایج پژوهش های تخصصی نیز این مساله را اثبات می کند.

باطنی گفت: کاستی شدن آسیب های اجتماعی(به معنای تولید و توزیع آسیب در یک طبقه اجتماعی) بسیار خطرناک است و باعث می شود افراد آن طبقه برای فرار از موقعیت طبقاتی خویش و تحرک اجتماعی به راه‌های میان بُر روی بیاورند.

وی افزود: این گریزراه ها می تواند در خوشبینانه ترین حالت شامل تب های اجتماعی مانند «همستر کامبت» و یا روی آوری به سایت‌های قمار باشد و در بدخیم ترین شکل آن افراد جذب گروه‌های جرم می شوند.

چندی پیش بازی «همستر کامبت» از عضوگیری(رفرال) به‌عنوان گزینه‌ای برای کسب درآمد کاربران استفاده کرد که در آن افراد تلاش کردند تا از این ارز جدید و مبهم جا نمانند و شانس خود را برای کسب درآمدِ کلیکی امتحان کنند.

پژوهشگر اجتماعی ادامه داد: به عنوان نمونه بر اساس داده‌های یک پیمایش درباره کیفیت زندگی در شهر تهران، ساکنان منطقه‌های ۱۲، ۱۷ و ۲۰ بیشترین میزان سرقت از منزل در محله‌شان را گزارش کرده‌اند و مناطق سه، ۱۶ و یک دارای کمترین سرقت از منازل از دیدگاه شهروندان هستند.

این جامعه شناس افزود: ساکنان منطقه‌های ۱۵، هفت و ۱۲ بیشترین میزان سرقت از خودرو یا سرقت خودرو در محله‌شان را گزارش کرده‌اند و مناطق ۶، یک و هفت دارای کمترین سرقت از خودرو یا سرقت خودرو از دیدگاه شهروندان هستند، همچنین ساکنان مناطق ۱۱، ۱۷ و ۲۰ بیشترین میزان زورگیری در محله‌شان را گزارش کرده‌اند و مناطق یک، سه و پنج دارای کمترین فراوانی زورگیری از دیدگاه شهروندان هستند.

باطنی گفت: بنابراین اختلالات رفتاری و ساختاری جامعه در موقعیت های چالش انگیز ناشی از نابرابری، تبعیض، بی عدالتی و نبود فرصت های یکسان است که می توان با اصلاح سازه ها و ساختارهای مدنی در کنار تقویت تاب آوری فردی و اجتماعی این مسائل را مدیریت کرد.

وی با بیان اینکه شکاف طبقاتی نکته قابل تامل دیگر در این فیلم بود، افزود: در این فیلم جدال بین طبقات مختلف جامعه همراه با برچسب های اجتماعی فراوان هربار در درگیری دو خانواده فقیر و ثروتمند فیلم بخوبی نمایش داده شد.

این پژوهشگر اجتماعی افزود: ظرفیت شورش، غلیان و طغیان نوجوان خانواده که بخاطر خواهرش دست به قتل و سرقت می زند نکته مهم دیگر فیلم از منظر جامعه شناسی است.

وی افزود: بر اساس نظریه «گزینش عقلانی» علت بسیاری از رفتارهای خطرناک دوره نوجوانی این است که آنها تصویر روشنی از آینده ندارند و به همین خاطر «خودکنترلی» در آنها کاهش می یابد.

باطنی گفت: ریشه بسیاری از جرم هایی که این روزها نه فقط در قشر نوجوان بلکه در سایر گروه های جامعه مشاهده می شود ناشی از بی آینده گی است؛ چیزی که برادر شخصیت «رها» در فیلم بطور دردناکی روایتگر آن است.

در واکاوی آنچه که در سطح جامعه و امور روزمره مردم می‌گذرد به اذعان پژوهشگران اجتماعی و جامعه شناسان، نشانه‌های انباشت ناکامی در زمینه های مختلف مشهود است که این مساله چنانچه از سوی مسوولان امر، مدیریت و برای آن چاره‌اندیشی نشود به رواج بیشتر آسیب هایی مانند پرخاشگری منتهی می شود.