یک تجربه موفق برای خداحافظی با خانه سالمندان

 گوشه اتاق اش کز کرده و به پنجره چشم دوخته است. اوج دلخوشی و تفریحش زنده نگه داشتن گلدان های شمعدانی روی طاقچه اتاق است. به تخت روبروی خود نگاه می کند و هم اتاقی سالخورده خود را که بی انگیزه روی تخت خوابیده صدا می کند تا بلکه کمی با او گفتگو کند، اما هم اتاقی هم بی انگیزه تر از آن است که به حرف هایش گوش سپارد.  

این تنها چندین ساعت از زندگی بسیاری از سالمندانی است که به اختیار یا به اجبار دهه های اخیر زندگی خود را در خانه سالمندان می گذرانند. اما طبیعتا هدف این افراد یا فرزندانشان از کوچ کردن به این مکان تبدیل زندگی سالمندان به روندی خنثی و القای حس بی انگیزی نسبت به ادامه زندگی نیست. هدفی که هرچند افراد به دنبال آن نیستند اما به تبع شرایط و وضعیت داخلی خانه های سالمندان خواه نا خواه محقق شده و خانه سالمندان به جای مکانی امیدبخش برای سالمندان، به کنج تنهایی، حزن و افسردگی آن ها تبدیل می شود.

در کنار پیشرفت جوامع و رشد فناوری های مختلف به تدریج بخشی از جمعیت کشورها نیز به سوی کهن سالی حرکت می کند. در غالب کشورهای جهان سیستم نگهداری از سالمندان با سیاست های مختلف برای ارتقا سطح زندگی افراد مسن تر جامعه وجود دارد.

تاسیس مکان هایی با عنوان خانه سالمندان نیز یکی ابتکارات بشر بود که در جریان زندگی مدرنیته به کانون خانواده ها نفوذ کرد و خوب یا بد جمعی از پدر و مادرها را راهی این مراکز کرد.

در سال های اخیر شرایط روحی و جسمی کهن سالانی که بخشی از عمر خود را در خانه های سالمندی سپری می کنند، مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته و باتوجه به افول سطح امید به زندگی میان این قشر، بسیاری از جوامع به فکر ایجاد تحول در سیستم نگهداری و خدمت رسانی به سالخوردگان افتاده اند.

تغییر در بنیان های سیستم نگهداری از قشر کهنسال جامعه،  با کم رنگ کردن نقش خانه های سالمندی و طرح راه کارهای نوین برای زندگی آن ها به جای اقات دائمی در خانه های سالمندی از جمله تحولات سال های اخیر بسیاری از کشور ها بوده است.

در طول دهه یا سال های اخیر کشورهایی از جمله، چین، ایالت متحده آمریکا، استرالیا، سوئد و غیره با اجرای طرح هایی از جمله نگهداری خانگی سالمندان با ارائه تسهیلات مراقبتی ویژه از سوی دولت، تاسیس مراکز روزانه نگهداری از کهن سالان و پرورش پرستاران خانگی سعی در کم رنگ کردن نقش و تاثیر منفی مراکزی با عنوان خانه های سالمندان که اغلب موجب پژمردگی روحی قشر مسن می شد، کرده اند.

تحول در سیستم مراقبت از سالخوردگان با تاسیس مهد کودک سالمندان

چین یکی از کشورهایی است که سازمان های اجتماعی آن با تاسیس مراکز نگهداری روزانه از سالمندان، تحول عظیمی در سیستم ملی نگهداری از کهن سالان و بهبود شرایط زندگی آن ها ایجاد کرده است.

پیش بینی می شود کشور چین تا سال ۲۰۳۰ نزدیک به ۱.۶ میلیون سالمند داشته باشد. دولت نیز همواره به دنبال راه کارهایی برای بهبود شرایط زندگی این قشر و کاهش مشکلات روزمره آن ها است. اصلاح خدمات مراقبت از سالمندان، رایگان کردن بازدید از پارک های تفریحی، موزه ها، سینماها و حمل و نقل عمومی تنها برخی از اقدامات انجام شده برای سالمندان این کشور است.

اما مهم ترین اقدام دولت چین برای سالمندان، رایگان کردن خدمات حمل و نقل عمومی برای این قشر از سال ۲۰۰۶ به بعد، پرورش پرستاران خانگی برای نگهداری ویژه از کهن سالان در خانه و تاسیس مراکز مراقبت های روزانه از آنان با امکانات خاص بوده است.

از سال ۱۹۹۰ با مشاهده نتایج مثبت تاسیس مراکز نگهداری روزانه از سالمندان، به تدریج این مراکز در چین گسترش یافت و رفته رفته کهن سالانی که به تنهایی زندگی می کردند نیز تمایل به حضور در این مراکز پیدا کردند.

سالمندان در این مراکز اقامت دائم نداشته و همچون مدارس تنها ساعاتی از روز را در آن سپری می کنند. روند نگهداری از آنان نیز با شیوه اجرایی در خانه های سالمندی عادی متفاوت است و فعالیت های متنوع در آنجا جای خود را به روزمرگی های مراکز نگهداری عادی داده است.

فرزندانی که به دلایل متعدد امکان نگهداری تمام وقت از والدین خود را ندارند، صبح هر روز آن ها را به این مراکز رسانده و عصر نیز به دنبال آن ها می روند. در این شیوه سالمندان علاوه بر حضور در کنار همسالان خود و انجام فعالیت های مفرح، شب ها را در کنار اعضای خانواده می گذرانند و این امر تاثیر به سزایی در بهبود روحیه و افزایش امید به زندگی آنان دارد.

مراکز روزانه نگهداری از سالمندان در کشور چین که با عنوان «مهد سالمندان» معروف است، در طول روز با ارائه خدماتی از جمله کلاس های ورزشی، آموزش مهارت هایی از جمله خطاطی، ساخت صنایع دستی، اجرای نمایش های زنده، پخش فیلم و غیره به حفظ شادابی و طراوت روحی سالمندان کمک می کنند.  

به علاوه در این مراکز خدمات رایگانی از جمله توزیع غذا، خدماتی همچون حمام و اقدامات درمانی به سالمندان و افرادی که تنها زندگی می کنند، ارائه می شود.

در فاصله سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۷، ۸ مرکز مراقبت های روزانه یا مهد کودک سالمندان در چین تاسیس شده است. برگزاری کلاس های موسیقی، تامین غذا، سرگرمی، کلاس های مشاوره و خدمات بهداشتی فیزیکی ازجمله خدمات این مراکز است.

انجام تفریحات و فعالیت های انگیزشی متنوع از جمله مهم ترین تفاوت مهدکودک های سالخوردگان با خانه های سالمندی است. انجام فعالیت هایی از جمله تمرین خوشنویسی، تمرینات روان شناختی و انجام حرکات ورزشی و کتاب خوانی گروهی بخشی از خدمات این مراکز است.

بنا بر اعلام سازمان های اجتماعی چین، باتوجه به نتایج مطلوبی که این مهدها برای جامعه داشته است، دولت نیز با ارائه تسهیلات گوناگون تصمیم به گسترش بیش تر این مراکز و تاسیس بیش از هزار مرکز نگهداری روزانه از سالخوردگان تا سال ۲۰۲۰ دارد.

 در ایران نیز مرکزی با عنوان «مهد روزانه سالمندان» از سال 1388 در محدوده محمد شهر کرج تاسیس شده و سعی در انجام فعالیت هایی متفاوت از دیگر خانه های سالمندان داشته است. انجام فعالیت های ورزشی، کارگاه های هیجان انگیز و اتجام تمرینات شاد در این مرکز، فضایی شاد و پر انرژی را برای سالمندان فراهم کرده و آنان را از افسردگی های خاص این سن بازداشته است.

جایگرینی مراکزی با عنوان مهد ک سالمندان با اوصاف گفته شده به جای خانه های سالمندان تا کنون نتایج خوبی را در کشورهای مجری آن به دنبال داشته است. با اجرای گسترده این طرح در ایران نیز می توان شاهد تحولی موثر در سیستم نگهداری از سالمندان کشور و افزایش امید به زندگی این قشر بود.