چالش‌های تأمین مالی در اقتصاد ایران / تامین مالی بدون تقویت بورس ممکن است؟

 عدم تعادل در استفاده از منابع مالی بانک‌ها و بازار سرمایه منجر به محدودیت‌های اساسی در تامین مالی کشور شده است. اینک زمان آن فرارسیده که نقش بازار سرمایه در تامین مالی کشور با جدیت بیشتری تقویت شود و به ابزاری موثر و پویاتر برای جذب سرمایه و توسعه پروژه‌های اقتصادی تبدیل گردد. توسعه ابزارهای بدهی، همراه با ایجاد زیرساخت‌های قانونی مناسب، می‌تواند ظرفیت‌های عظیم بازار سرمایه را به منظور رفع نیازهای مالی بنگاه‌های اقتصادی فعال کند.

در همایش کیش اینوکس، نشست بررسی روش‌های تامین مالی از بازار سرمایه به مسائل مربوط به مشکلات اعطای تسهیلات توسط بانک‌ها و ضرورت توسعه ابزارهای بدهی در بازار سرمایه پرداخت و اهمیت این موضوعات در رفع تنگناهای مالی اقتصادی کشور را مورد بحث قرار داد.

نقش محدود تامین مالی بانک‌محور در اقتصاد ایران

محمود گودرزی، مدیرعامل بورس تهران، در نشست گروه مالی فیروزه اشاره کرد که در کشورهای توسعه‌یافته، سهم بازار سرمایه در تامین مالی بیش از ۵۰ تا ۶۰ درصد است و در ایالات متحده این رقم حتی به ۸۵ درصد نیز می‌رسد. او تاکید کرد که این اعداد نشان‌دهنده اهمیت و ظرفیت بالای بازار سرمایه در تامین مالی و کمک به توسعه اقتصادی است. وی افزود: "متاسفانه در ایران، بانک‌ها و سیستم پولی محور تامین مالی اقتصاد هستند و این امر باعث شده تا بخش عمده‌ای از نیازهای مالی بنگاه‌ها با چالش‌های جدی روبه‌رو شود و بانک‌ها به علت محدودیت‌های خود قادر به تامین مالی همه بخش‌های اقتصادی نیستند".

گودرزی به ابزارهای متنوعی که در کشورهای پیشرفته برای تامین مالی و سرمایه در گردش بنگاه‌ها استفاده می‌شود اشاره کرد. از جمله این ابزارها، صندوق‌های بدهی بزرگ هستند که نقش کلیدی در تامین مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت بنگاه‌ها ایفا می‌کنند. او اظهار داشت که استفاده از این ابزارها می‌تواند به بهبود وضعیت نقدینگی، کاهش فشارهای مالی و در نتیجه تسریع توسعه اقتصادی کشور منجر شود.

چالش نوسانات نرخ بهره و تامین مالی جمعی

در نشست دیگری با محوریت "چالش نوسانات نرخ بهره و تامین مالی جمعی"، هادی بحرالعلوم، مدیر سرمایه‌گذاری وامید، به مشکلات ناشی از افزایش نرخ بهره اشاره کرد. وی بیان کرد که هزینه پول به‌طور مداوم در حال افزایش است و انتظار کاهش آن در آینده نزدیک وجود ندارد. او با اشاره به تجربه انتشار اوراق با نرخ ۲۵ درصد در گذشته، پیش‌بینی کرد که این نرخ‌ها ممکن است به ۵۰ درصد نیز برسد، که این امر به شدت بر توانایی بنگاه‌ها در تامین مالی و بازپرداخت وام‌ها تاثیرگذار خواهد بود.

بحرالعلوم همچنین به نقش تامین مالی جمعی در جذب سرمایه برای پروژه‌های اقتصادی پرداخت و اظهار داشت که با توجه به شرایط پیچیده کنونی، تقویت این نوع تامین مالی می‌تواند به توسعه بنگاه‌های کوچک و متوسط و بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند. او تاکید کرد که باید ابزارهای جدید و راهکارهای نوآورانه‌ای برای تامین مالی به‌ویژه برای بنگاه‌هایی که دسترسی به تسهیلات بانکی ندارند، توسعه یابد

تحول نئوبانک‌ها و بانکداری دیجیتال

یکی از نشست‌های مهم دومین روز کیش اینوکس ۲۰۲۴، نشست تخصصی با عنوان "راهکارهای توسعه و تحول نئوبانک‌ها" بود که با حضور میثم فدایی، مدیرعامل تامین سرمایه دماوند، و سید محسن موسوی، مدیرعامل تامین سرمایه امید، برگزار شد. فدایی با اشاره به اهمیت نوآوری در بانکداری دیجیتال، تاکید کرد که توسعه نئوبانک‌ها می‌تواند به بهبود خدمات بانکی و دسترسی بیشتر افراد به خدمات مالی کمک کند. او با اشاره به تجربیات کشورهای دیگر، بر ضرورت ایجاد زیرساخت‌های قانونی و فنی برای رشد و تحول نئوبانک‌ها در ایران تاکید کرد. فدایی همچنین به نوسانات نرخ‌های بهره در کشور اشاره کرد و اظهار داشت که دولت، بانک‌ها، و صندوق‌های با درآمد ثابت در تعیین این نرخ‌ها نقش دارند و ابراز امیدواری کرد که در آینده، نرخ بهره بدون ریسک در کشور به روندی منطقی و مشخص دست یابد که باعث تسهیل سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی شود.

 در همین نشست، موسوی نیز به چالش‌های پیش روی نئوبانک‌ها اشاره کرد و بیان داشت که برای توسعه موفقیت‌آمیز نئوبانک‌ها، باید فرهنگ‌سازی مناسبی در زمینه استفاده از خدمات دیجیتال صورت گیرد و اعتماد عمومی به این خدمات افزایش یابد. وی همچنین تاکید کرد که توسعه نئوبانک‌ها نیازمند همکاری گسترده میان نهادهای مالی، رگولاتورها، و فعالان فناوری است.

بحران قفل شدن اعطای تسهیلات بانکی

موسوی، مدیر تامین سرمایه امید، با انتقاد از عملکرد ضعیف سیستم بانکی در تامین مالی بنگاه‌ها، اظهار داشت که اعطای تسهیلات از سوی بانک‌ها به‌طور عملی قفل شده و بسیاری از شرکت‌ها برای دستیابی به منابع مالی مورد نیاز خود با مشکلات جدی مواجه شده‌اند. وی اظهار داشت که در چنین شرایطی، بازار سرمایه می‌تواند نقشی اساسی در تامین مالی ایفا کند و به عنوان جایگزینی مناسب برای بانک‌ها عمل کند. موسوی تاکید کرد که از ابتدای سال جاری، تامین مالی برای ۱۰ شرکت از طریق انتشار اوراق صورت گرفته و تا پایان سال این عدد به ۲۰ شرکت خواهد رسید.

او همچنین به اهمیت رشد و توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد و بیان داشت که اگر این صندوق‌ها بزرگتر شوند و بتوانند منابع بیشتری جذب کنند، قادر خواهند بود که به تامین مالی پروژه‌های اقتصادی مختلف کمک کنند. به عقیده موسوی، بزرگ شدن صندوق‌های سرمایه‌گذاری و افزایش مشارکت سرمایه‌گذاران در آن‌ها می‌تواند به کاهش وابستگی کشور به بانک‌ها و افزایش سهم بازار سرمایه در تامین مالی منجر شود.

چالش نرخ بهره بالا و مشکلات بازپرداخت

سعید اسلامی، عضو هیئت مدیره گروه آرمان آتی، در این نشست به چالش‌های ناشی از نرخ بهره بالای ۳۰ درصد اشاره کرد. او معتقد است که چنین نرخ بهره‌ای باعث می‌شود که سرمایه‌گذاری در بسیاری از پروژه‌ها با ریسک‌های غیرقابل قبولی همراه باشد و این موضوع به شدت جذابیت سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد. او بیان کرد که نرخ بهره بالا نه تنها بار مالی شرکت‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه بازپرداخت وام‌ها را برای آنان بسیار دشوار می‌سازد و بسیاری از بنگاه‌ها به دلیل فشار مالی قادر به بازپرداخت وام‌های خود نیستند.

 اسلامی افزود که بسیاری از شرکت‌های بزرگ کشور به دلیل مشکلات جریان نقدینگی، حتی قادر به تامین نیازهای اولیه مالی خود نیستند و این مساله می‌تواند به بروز بحران‌های جدی اقتصادی منجر شود. او تاکید کرد که اگر وضعیت اقتصادی بهبود نیابد و نرخ بهره کاهش نیابد، تمامی تلاش‌ها برای تامین مالی به شکست خواهد انجامید. همچنین، او به چالش‌های بودجه ۱۴۰۴ اشاره کرد و گفت که تسری تورم و انتشار اوراق با مدت زمان طولانی، سیاست‌گذاری‌های اقتصادی را پیچیده کرده و ریسک‌های جدیدی برای بنگاه‌های اقتصادی ایجاد کرده است. وی در ادامه به اهمیت مدیریت جریان نقدینگی اشاره کرد و بیان داشت که شرکت‌های بزرگی در کشور وجود دارند که به دلیل نبود جریان نقدینگی مناسب، نمی‌توانند حتی نیازهای مالی کوچک خود را تامین کنند و اگر وضعیت اقتصادی بهبود نیابد، این مساله به زنگ خطری جدی برای آینده این شرکت‌ها تبدیل خواهد شد.

این نشست‌ها به وضوح نشان داد که چالش‌های متعددی در مسیر تامین مالی از طریق بازار سرمایه وجود دارد و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تر، اصلاح سیاست‌های مالی و توسعه ابزارهای نوین برای بهبود وضعیت فعلی هستیم. در شرایطی که سیستم بانکی توانایی تامین مالی تمامی نیازهای اقتصادی کشور را ندارد، بازار سرمایه باید به عنوان جایگزینی قدرتمند و موثر به‌کار گرفته شود تا بتواند نقش خود را در توسعه اقتصادی به خوبی ایفا کند.