گزارش/ انتقاد از دهه شصت، دفاع از دهه شصتی‌ها

اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور یک ماه پس از آنکه شمع تولد ۶۰ سالگی خود را فوت کرد، مورد حمله اصولگرایان قرار گرفت. این روز‌ها او را به علت سخنان تقطیع شده‌ای که تلویزیون ایران از وی منتشر کرده، سرزنش می‌کنند. آنچه از جهانگیری منتشر شده، این است که او گفته «متولدین دهه ۶۰ در هر مقطعی وارد شدند با مشکل مواجه شدیم» درحالی این بخشی از سخنان اوست که در همایش روزجهانی آینده و در توضیح مشکلات دهه شصت سخن می‌گفت.
او در سال ۱۳۵۸ با منیژه جهانگیری ازدواج کرد و چهار فرزند دارد که دو نفر از آن‌ها متولد دهه ۶۰ هستند. مدتی پیش نیز یکی از پسران او پس از طی کردن تحصیلات عالیه، به سربازی رفت. او دو دختر و یک پسر دیگر نیز دارد. پسر کوچکش دانش آموز است، یک دخترش فوق لیسانس و دیگری لیسانس دارد. جهانگیری پدر بزرگ هم شده یک نوه پسر ۵ ساله دارد. ازدواج دخترانش فامیلی و یا سیاسی نبوده بلکه ازدواجشان از طریق محیط دانشگاهی صورت گرفته است.
جهانگیری تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ مورد احترام اصولگرایان بود. اگر از او حمایت نمی‌شد، اما تخریب هم نمی‌شد، اما در انتخابات سال ۹۶، در حمایت از حسن روحانی کاندیدای انتخابات شد و از محمدباقر قالیباف و ابراهیم رئیسی انتقادات تند و تیزی کرد. از آن پس از سوی حامیان این دو کاندیدا، مورد تعرض و انتقادات وارد شد.
جدیدترین انتقادات به جهانگیری سخنان او درباره متولدین دهه ۶۰ است. او گفته بود: «"این متولدین دهه شصت در هر مقطعی به هر موضوعی که ورود پیدا میکنند اونجا مشکل ایجاد میکنند. زمانی که به دبستان ورود پیدا کردند این دهه شصتی ها. همه یادمون هست تو روزنامه‌ها مینوشتن: مدارس چهار شیفته داریم. بعد به دبیرستان ورود پیدا کردند، دبیرستان‌ها همینجور شد. بعد اومدن دانشگاه، یه دفعه تعداد دانشجو‌ها افزایش چشمگیر پیدا کرد. در هر جا رسیدیم دانشگاه زدیم. این نشونه اون جمعیت دهه شصته. الان اون جمعیت دهه شصت به دوره اشتغال رسیده. یه جمعیت خیلی عظیمی فارغ التحصیل دهه شصت داریم. بالاخره باید برای اینا کار درست بکنیم. کار درست نمیکنیم آسیب‌های اجتماعی به شدت افزایش پیدا میکند» بعد از تقطیع سخنان او، جهانگیری در توئیتی نوشت: «همه‌ی دهه شصتی‌ها را مثل فرزندانم که دهه‌شصتی هستند دوست دارم. جمله‌ای که از من منتشر شد تقطیع‌شده بود. عرضم این بود: این‌که دهه‌ی‌شصتی‌ها با ورود به هر مرحله از زندگی‌شان با مشکلات زیادی مواجه شدند ناشی از آینده‌نگر نبودن مسئولان بود.»

وقتی از دهه ۶۰ حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم؟ دهه شصت، ویژگی‌های مهمی دارد. جامعه سنتی ایران از یک سو به سمت مدرنیسم حرکت می‌کرد و از دیگر سو همچنان روستایی مانده بود. انقلاب نیز دوران ثبات اولیه خود را می‌گذراند و مدیران جمهوری اسلامی درحال تجربه و خطا بودند. مهمترین سیاست جمعیتی ایران در دهه ۶۰، ازدیاد فرزند بود. چنان که میرحسین موسوی در همان سالها، در گفتگویی افزایش جمعیت ایران را نسبت به سال قبل، یکی از دستاورد‌های ایران خوانده بود.
طبق یک آمار جمعیتی، در دهه ۶۰ بیش از ۲۰ میلیون ۳۷۱ هزار نفر بدنیا آمدند. این تعداد، شامل افرادی هستند که در فاصله سال‌های ۶۰ تا ۶۹ متولد شدند و جمعیت موسوم به «دهه‌شصتی‌ها» را تشکیل می‌دهند.
یک سال پیش نیز مسعود نیلی مشاور رییس جمهور، در برنامه تلویزیونی «تیتر امشب»، هنگامی که درباره پنج میلیون دختر بازمانده از ازدواج صحبت می‌کرد، گریزی به این موضوع زد و گفت: «اگر بخواهیم داستان پدیده را جامع‌تر نگاه کنیم باید به سال‌های اول دهه ۶۰ بازگردیم که کشور با یک شوک بزرگ جمعیتی مواجه شد درست برعکس پدیده‌ای که هم‌اکنون با آن مواجهیم. از آن زمان شکل هرم سنی جمعیت کشور دارای برآمدگی بزرگی بود به طوری که ظرف پنج سال حدود هشت میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه شد و این جمعیت در لایه‌های سنی به سمت سنین بالاتر حرکت می‌کرد که آن موقع پیش‌بینی می‌کردیم که این جمعیت کثیر در نیمه دوم دهه ۸۰ به سن کار، ازدواج و مسکن برسند»
مسعود نیلی گفته بود: «بیکاری جوانان را باید از ۳۵ سال پیش زمانی که به یک مرتبه با افزایش تعداد زاد و ولد در سال ۶۵ [روبه‌رو شدیم]بررسی کرد، زمانی که قاعده هرم سنی جمعیت کشور را بیشتر کودکان و نوزادان تشکیل می‌دادند... امروزه تعداد بیکاران دارای تحصیلات عالی ۴۱ درصد است و این آمار نشان می‌دهد تعداد زیادی با جذب دانشگاه‌ها عملاً تحصیل کرده‌هایی شده‌اند که کارآفرین نبوده‌اند. همین امر باعث شده امروز شاهد هجوم یک‌میلیون‌نفری متقاضیان کار باشیم که عموماً متولدین دهه ۶۰ بوده‌اند و الان در سن ۳۵‌سالگی هنوز بیکارند.» این نوشته، روایتی است بر بخشی از ابعاد سرگذشت متولدین دهه ۶۰ شمسی؛ نسلی که سرگذشت آن‌ها سال‌هاست ذهن سیاستگذاران را به خود مشغول کرده است.

ویژگی دهه شصتی‌ها
اگر یک متولد سال ۶۰ تا ۶۹ را در نظر بگیریم، انواع و اقسام مشکلات و معضلات را در دوران زندگی او مشاهده خواهیم کرد. متولدین این سال‌ها به‌سختی وارد دانشگاه شدند و پس از اتمام تحصیل هم با معضل بیکاری روبرو بوده و هستند. چند روز پیش درجایی خواندم که معضل بیکاری از سال ۸۳ سیر صعودی پیدا کرد.
سال ۸۳ از حیث زمان مبین موضوع جالبی است. سال ۸۳ سال ورود به بازار کار متولد سال شصتی است که فارغ‌التحصیل شده و خدمت خود را به پایان رسانده است. سلسله‌ی این مشکلات از ۸۳ تا ۹۵ ادامه دارد و حتی امروز گریبان گیر متولدین سال‌های ابتدایی دهه‌ی ۷۰ هم شده است. معضل بعدی که ذهن و دل دهه‌ی شصتی‌ها را با خود درگیر کرده و می‌کند موضوع ازدواج آنان است. سخت شدن ازدواج به‌واسطه‌ی بالا رفتن توقعات اقتصادی خانواده‌ها، بی‌اعتمادی و بدگمانیِ رو به گسترش در جامعه، پیچیده شدن شخصیت افراد اعم از زن و مرد و ... موجب شد تا بسیاری توانایی ازدواج نداشته باشند و یا اصلاً افکار و اهدافشان چنان دستخوش تغییر شود که زندگی مجردی و یا باری به هر جهت را به مزدوج شدن ترجیح دهند. علت پرداختن به کاهش آمار ازدواج در این یادداشت از این حیث است؛ که مختل شدن و یا منتفی شدن تمایل به ازدواج و یا بالا رفتن آمار ازدواج ناموفق در میان متولدین این دهه سبب شده تا ناراحتی‌ها و معضلات روحی و روانی این افراد بیشتر شود. این مشکلات در نمود منفی منجر به بروز رفتار‌های آسیب‌زننده و یا حتی بزهکاری شده‌اند.
حال بیایید مدینه‌ی فاضله‌ای را در ذهن خود ترسیم کنیم که در آن برای این نسل برنامه و تمهیدی در نظر گرفته می‌شد تا با پرورش درست و مهیا ساختن بازار کار و سهل شدن تأمین نیاز‌های عاطفی و اجتماعی نظیر ازدواج و در نتیجه به‌دست آمدن شرایط نسبتاً مطلوب از منظر روانی، اقتصادی و اجتماعی برای آنان؛ و این نیروی بالقوه به نیرویی بالفعل تبدیل می‌شد. نیروی بالفعلی که ویژگی‌های خاصی دارد. به گزارش سایت الف، ویژگی‌های خاص این نسل برآمده از همان عواملی است که در طول زندگی این افراد وجود داشته و بر آنان تأثیر گذاشته است. زندگی در شرایط سخت سال‌های جنگ، وجود تعلقات اخلاقی و قلبی به مبانی تبیین یافته در نسل‌های پیشین به دلیل قرابت با آنان، آشنا بودن با تغییرات و نیاز‌های روز جامعه‌ی فنّاوری محور دو دهه‌ی اخیر و مسائلی ازاین‌دست موجب پدید آمدن نسلی شده است که یک دوره‌ی میانی بین ایران سنتی با ویژگی‌های خاص خود و نسل جدیدِ تشنه به فنّاوری و جامعه‌ی مدرن است.
ظرفیت‌های یادشده برای متولدین دهه‌ی شصت به همان میزانی که می‌توانست و می‌تواند سازنده باشد، به دلیل سرخوردگی و مسکوت ماندنش در سال‌های آتی موجب بروز معضلات بدتری هم خواهد بود. متولدین این دهه به‌واسطه‌ی سن خود در ۲۰ سال آینده باید پدربزرگ و مادربزرگانِ در شرف بازنشستگی باشند که خود تأثیرگذار بر دو نسل هستند. اما با توجه به شرایط موجود شاهد اتفاق خوبی نخواهیم بود و وجود شکاف نسلی عظیم و وجود بازنشستگان افسرده حال شاید یکی از کمترین مخاطرات پیش رو در آن ایام باشد.
راز سکوت جهانگیری چیست
جهانگیری در آن زمان که دهه شصتی‌ها به دنیا می‌آمدند، در دهه دوم زندگی اش و عنوان مسئول جهاد سازندگی جیرفت را برعهده داشت. او خودش را کرمانی تبار میداند. بزرگ شده منطقه اسفندقه و ساکن سیرجان بوده وبیشتر با جیرفتی‌ها حشر و نشر دارد. تا چندسال پیش فامیلی جهانگیری پسوند کوهشایی داشت که آن را حذف کرد. از ظاهر ساده و بی آلایش او و سخنان صریحش در انتخابات اخیر میتوان پی به صداقتش برد. او پسر یک کار گر معدن است. شاید به همین دلیل از ابتدای کارش تا زمانی که وزیر شد در سازندگی بود. او چنین فضا‌هایی را خوب می‌شناسد.
پس از واکنش‌های عجیب تندرو‌ها علیه معاون اول رییس جمهور مبنی بر سخنانش درخصوص دهه سصتی ها، اما ثابت شد که عمر این خبرگزاری‌ها برای جهانگیری یکی دوروز بیشتر نبود، ولی این نشان می‌دهد که او همچنان سیبل اصولگراهاست و حالا حالا‌ها درست از سر او نخواهند برداشت. او درحالی سال را به پایان می‌برد که ابتدای سال مورد مهر اصولگرایان بود و در انتهای سال مورد خشم آنها؛ و شاید راز اینکه جهانگیری کمتر سخن می‌گوید و کمتر در اذهان است همین باشد.