دربی۹۹؛ آرام و بی حاشیه!

کمتر از یک هفته به بازی حساس استقلال و پرسپولیس زمان مانده و به نظر می‌رسد که برخلاف دو دهه گذشته که از یکی دو هفته قبل پیشکسوتان، مربیان، مدیران و بازیکنان فضای مسمومی را ایجاد می‌کردند و با مصاحبه‌های تند و ادبیات خاص فضای مسابقه را به حاشیه می‌بُردند، دربی ۹۹ نوید یک مسابقه سالم از نظر اخلاقی و رفتاری می‌دهد. هر چند که این مسابقه تحت الشعاع جام جهانی است، ولی به نظر می‌رسد که این بار خبری از جنگ زرگری و نفرت‌پراکنی بی‌وقفه‌ای که دو تیم علیه هم داشتند نیست و مجموعه هر دو تیم با منطق و آرامش فقط روی هدف خود متمرکز شده‌اند. باید این اتفاق خجسته را به فال نیک گرفت که تنش کاذب حاکم بر فضای یک مسابقه باشگاهی از بین رفته است. اینکه چرا چنین اتفاقی افتاده را هم از منظر جامعه شناسی باید بررسی کرد و هم از دیدگاه ورزشی. از دیدگاه جامعه شناسی باید به شعور بالای مجموعه مربیان و بازیکنان دو تیم توجه کرد که پس از جام جهانی و نرسیدن به خواسته‌های تعریف شده، به حداقل نتیجه‌ای که رسیده‌اند این است که فوتبال جنجالی و بدون برنامه‌ای که طی حداقل دو دهه ارائه کرده‌اند حاصلی به غیر از «درجا» زدن و پسرفت حاصل دیگری نداشته است. دربی که برآیند فوتبال باشگاهی در ایران است، گاه آنقدر بی‌کیفیت و کسل کننده بود که این شائبه را ایجاد کرده بود که دو تیم از عمد به تساوی بدون گل یا با حداقل گل بازی را به پایان می‌برند. اگر این نگاه «دایی جان ناپلئونی» همان دهه ۷۰ و حتی تا اواخر دهه ۸۰ مورد بررسی دقیق و کارشناسانه قرار می‌گرفت خیلی زودتر می‌توانستیم از فضای تلخی که این بازی ایجاد می‌کرد فاصله بگیریم. آنقدر جدل‌های لفظی از سوی مجموعه هر دو تیم وجود داشت و توهین و افترا به پیشینه یکدیگر می‌زدند کاری که تا قبل از جام جهانی هم وجود داشت که تماشاگران فوتبال رغبتی به دیدن دربی نداشتند. ظرفیت ورزشگاه تکمیل می‌شد، از شب قبل پشت در‌های ورزشگاه تماشاگران می‌خوابیدند، ولی از این همه رنج و عذاب لذتی نمی‌بردند. عمده این هیجان و لذت که ماهیت و جنس فوتبال است را همان ادبیات سخیف و بددهنانه از بین برده بود. مثلا وقتی بازیکن اسبق استقلال روی مبل قرمز نمی‌نشست یا پیشکسوت پرسپولیس طعنه به همبازی سابق‌اش می‌زد، به غیر از اینکه حرفه‌ای نبودن مجموعه فوتبال را نشان می‌داد در تشدید فضای ملتهب قبل از مسابقه هم نقش به سزایی داشت. اینکه در آستانه دربی هیچ کدام از طرفین مصاحبه‌ای تخریبی انجام نمی‌دهد نشان می‌دهد که سرانجام جامعه فوتبال آبی و قرمز از راس مدیران گرفته تا بازیکنان به این باور رسیده‌اند که از تخریب یکدیگر موفقیتی حاصل نمی‌شود. چه اتفاق مبارکی!

از بُعد ورزشی هم بعد از نمایش فوق‌العاده تیم‌های آسیایی و آفریقایی و یکه‌تازی قدرت‌های برتر فوتبال دنیا بهتر است ما که فقط گوشه‌ای از این فوتبال را گرفته‌ایم و نشان دادیم که خیلی حرفی برای گفتن نداریم، حداقل برای یک بازی ساده و معمولی یکدیگر را «تکه و پاره» نکنیم. تیم‌های حاضر در جام جهانی نشان دادند که از دل چه بستری بیرون آمده‌اند. ما هم نشان دادیم که تا قبل از جام جهانی چقدر هر طیفی سعی داشت که صعود‌ها و موفقیت‌ها را یا کم ارزش و بی‌ارزش نشان دهد یا آن را به نام مجموعه همفکرش مصادره کند. نتیجه آن چه شد؟ شکست سنگین برابر انگلیس که هیچ توجیهی ندارد. البته کی‌روش معتقد است که، چون صبح مسابقه ترکیب تیم «لو» رفته بود این نتیجه را گرفته است وگرنه ما ششدانگ و یراق شده آمده بودیم که «سه شیرها» را در همان نیمه اول ضربه فنی کنیم؟!

حقیقت همین است که آنچه از موفقیت و پیشرفت تیم‌هایی مثل مراکش که به جمع چهار تیم برتر دنیا راه یافت، یا تداوم برتری کروواسی در عرصه جام جهانی دیدیم، هم دربی تهران را تا اندازه‌ای تحت تاثیر قرار داده است و هم اینکه مربیان دو تیم و بازیکنان هم به این نتیجه رسیده‌اند که آن مصاحبه‌های جنجالی که در نهایت خودشان آن را نمک فوتبال می‌دانستند در واقع وقت تلف کردنی بیش نبوده است. زمانی که ما مشغول تمسخر یکدیگر بودیم و زهردارترین کلمات را برای یکدیگر به کار می‌بردیم مراکش با اتکا به بازیکنان جوان و با‌تجربه‌اش که در خارج از مرز‌های این کشور اصولی و حرفه‌ای فوتبال را آموخته بودند، می‌تواند کار‌های بزرگی انجام دهد. زمانی که کروواسی بزریل را از سر راه بر می‌دارد ما باید سکوت کنیم و این شاهکار ورزشی را نظاره کنیم و چه خوب که به خود آمده‌ایم و متوجه شده‌ایم که با تخریب و تحقیر نمی‌توانیم نتیجه بگیریم. فاصله گرفتن از فضای مسمومی که فوتبال باشگاهی را مغلوب کرده بود و فقط خاص مسابقه استقلال و پرسپولیس هم نبود در نهایت به جایی رسید که ما نظاره‌گران صحنه‌ای باشکوه بودیم که توانی برای نمایش خود نداشتیم.

باید این بار خوشحال باشیم که جام جهانی تلنگری بود که از خواب بیدار شویم، یاد بگیریم که فوتبال به غیر از نمایش تکنیکی و تاکتیکی اصول رفتاری و اخلاقی هم دارد که ما تاکنون خود را ملزم به اجرای آن نمی‌دانستیم. همه سخنوران خوبی هستیم آن هم که زمانی قرار باشد دم از اخلاق بزنیم، ولی آن قدر قوی نبودیم که بتوانیم واقعیت‌ها را هم بپذیریم و مُهر تاییدی بر آن‌ها بزنیم.

جام جهانی بهترین کلاس درس برای ما بود. هم از نظر فنی فهمیدیم کجای این فوتبال ایستاده‌ایم هم ناخواسته درس گرفتیم که باید از جنجال‌های سخیف فاصله بگیریم. هیچ زمان به این نتیجه نمی‌رسیدیم مگر اینکه خود را در آینه‌ای می‌دیدیم که عیب ما را نشان داد و چه خوب که برای اولین بار آموختیم. دربی ۹۹ در حالی هفته آینده انجام می‌شود که تا این لحظه هیچ کدام از مربیان و بازیکنان دو تیم حرفی علیه یکدیگر نزده‌اند. اخباری که از شرایط دو باشگاه مخابره می‌شود بیانگر این است که هر دو مربی تلاش می‌کنند که برنده باشند. همان خواسته‌ای که هم خودشان می‌خواهند و هم هوادارانشان انتظارش را دارند. خواسته به حقی هم هست که فوتبال با همین خواستن‌ها، تلاش برای پیروزی و بازنده نبودن شکل می‌گیرد. شاید اگر سال‌ها قبل به این بلوغ رسیده بودیم امروز در جام جهانی حرف‌هایی برای گفتن داشتیم. این دربی هر تیمی ببرد، برنده واقعی هر دو طرف هستند.