بیماری سالک چیست و چگونه درمان میشود؟

، سالک یک بیماری انگلی است که از طریق گروهی از تکیاختههای انگلی به نام لیشمانیا ایجاد میشود. انگل لیشمانیا در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان یافت میشود. این انگل میتواند باعث زخمهای شدید پوستی یا عفونت اندامهای داخلی شود که ممکن است کشنده باشد. در ادامه جزییات بیشتری درمورد این بیماری و چگونگی درمان آن با شما به اشتراک میگذاریم.
بیماری سالک چیست؟
سالک یا لیشمانیوز شامل طیفی از بیماریها میباشد که توسط انواع مختلفی از انگلهای لیشمانیا ایجاد میشود. این بیماری با نیش پشه خاکی به انسان منتقل میشود و میتواند باعث زخم های پوستی وخیم و بیماریهای مرگبار شود. لیشمانیاها انگلهایی تک یاختهای هستند که ابعاد آنها آنقدر کوچک است که بدون میکروسکوپ قابلرؤیت نیستند. دو نوع شایع لیشمانیوز عبارت است از: جلدی و احشایی.
سوالات رایج در مورد بیماری سالک
سالک چه کسانی را مبتلا می کند؟
لیشمانیوز اغلب افرادی را که در بخش روستایی مناطق گرمسیری یا مناطقی با بهداشت نامناسب زندگی میکنند را مبتلا میکند. افراد مبتلا به اچآیوی و سایر بیماریهایی که سیستم ایمنی را تضعیف میکند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت لیشمانیا هستند.
سالک چقدر شایع است؟
از آنجایی که بسیاری از افراد میتوانند بدون بروز علائم به لیشمانیا مبتلا شوند، تشخیص اینکه سالک چقدر شایع است دشوار میباشد. کارشناسان تخمین میزنند که سالانه 1.5 تا 2 میلیون نفر در سراسر جهان دچار علائم این بیماری میشوند.
سالک در کدام مناطق جهان دیده میشود؟
سالک در بیش از 90 کشور در سراسر جهان وجود دارد. انواع مختلف لیشمانیا در نقاط مختلف جهان از جمله بخشهای خاصی از آسیا، بخشهایی از آفریقا، اروپای جنوبی، خاورمیانه، آمریکای مرکزی، آمریکای و برخی از مناطق مکزیک یافت میشود.
در حالی که این بیماری در ایالات متحده رایج نیست، مردم در تگزاس و اوکلاهما نیز به لیشمانیوز جلدی مبتلا شدهاند.
انواع سالک چیست؟
لیشمانیوز به سه دسته اصلی تقسیم میشود: پوستی، مخاطی (یا پوستی مخاطی) و احشایی.
سالک جلدی: این نوع از بیماری متداولترین نوع سالک است. سالک جلدی (CL) باعث ایجاد برجستگیهایی روی پوست میشود که به مرور زمان به زخمهای بزرگ تبدیل میشوند. ممکن است مدت زیادی طول بکشد که این زخمها به خودی خود بهبود یابد. علائم این بیماری چند هفته یا چند ماه پس از نیش پشه خاکی شروع میشود. این علایم ممکن است بارها و بارها حتی پس از درمان عود کنند.
سالک مخاطی : لیشمانیوز مخاطی یا پوستی مخاطی (ML) معمولاً از عوارض لیشمانیوز جلدی است. در این بیماری، زخمهایی در بینی، دهان یا گلو (غشاهای مخاطی) ایجاد میشود. ML به ندرت بهخودیخود بهبود مییابد و در صورت عدم درمان معمولا کشنده است. این نوع سالک حتی میتواند باعث تغییر شکل صورت شود.
سالک احشایی: لیشمانیوز احشایی (VL) که به نام کالاآزار نیز شناخته میشود، جدیدترین شکل بیماری سالم است که توسط انواع خاصی از انگل لیشمانیا ایجاد میشود. این بیماری بر اندامهای داخلی شما مانند طحال و کبد تأثیر میگذارد. علائم سالک احشایی گاهی ماهها یا حتی سالها طول میکشد. سالک احشایی میتواند به سرعت باعث بیماریهای شدید دیگر شود و اگر درمان نشود کشنده است.
علائم و نشانههای سالک چیست؟
علائم سالک بستگی به نوع آن دارد. لیشمانیوز جلدی و مخاطی باعث ایجاد زخمهای بزرگ و دیرالتیام میشود. لیشمانیوز احشایی نیز باعث بروز علائم عمومی مانند تب، کاهش وزن و تورم شکم میشود.
عامل ایجادکننده سالک چیست؟
انگلهای لیشمانیا باعث بیماری سالک میشوند. آنها در بدن انسان ها و حیواناتی مثل سگ، گربه، پوسوم، جوندگان و روباه زندگی میکنند.
سالک چگونه منتقل میشود؟
لیشمانیوز از طریق نیش مگس شنی فلبوتومین منتقل میشود. پشه خاکی فرد یا حیوان آلوده را گاز میگیرد، سپس شخص دیگری را گاز میگیرد و انگل لیشمانیا را به او انتقال میدهد. راههای غیرمتداولی که لیشمانیا میتواند شما را آلوده کند استفاده از سوزنهای مشترک، انتقال خون و ابتلا از فرد باردار به جنین است.
سالک چگونه تشخیص داده میشود؟
سالک با مشاهده نمونههای بافتی بدن شما تشخیص داده میشود. این نمونهها میتواند شامل بافت زخم، طحال، غدد لنفاوی یا مغز استخوان باشد. در کشوهایی که لیشمانیوز شایع است، پزشکان اغلب این بیماری را براساس علائم یا بررسی پوست شما تشخیص میدهند.
چه آزمایشاتی برای تشخیص سالک انجام میشود؟
آزمایشاتی که پزشک ممکن است برای تشخیص سالک انجام دهد، عبارتند از:
بیوپسی سوزنی: نمونه بافت طحال، غدد لنفاوی یا مغز استخوان استفاده میشود. تکنسین آزمایشگاه از میکروسکوپ برای جستجوی لیشمانیا استفاده میکند. این کار بهترین روش برای تشخیص لیشمانیوز احشایی است.
بیوپسی پوست: نمونهای از بافت زخم پوستی، بینی یا دهان شما گرفته میشود. تکنسین آزمایشگاه نمونه را بررسی خواهد کرد. از این طریق میتوان لیشمانیوز جلدی یا مخاطی را تشخیص داد.
آزمایش خون: گاهی اوقات ممکن است پزشک به دنبال علائم عفونت لیشمانیا در خون شما باشد. بنابراین نمونه خون شما لازم است. آزمایش خون معمولاً برای تشخیص عفونت فعلی لیشمانیا چندان مفید نیست.
سالک چگونه درمان میشود؟
چندین داروی ضدانگلی موجود است که لیشمانیوز را درمان میکند. داروی خاصی که تجویز میشود بستگی به نوع سالک دارد. داروها نیز اشکال مختلفی دارند که قرص، کرم یا لوسیون پوستی و تزریق مایعات رایجترین آنها هستند. اگر مبتلا به لیشمانیوز جلدی هستید، ممکن است پزشک شما حرارتدرمانی، سرمادرمانی یا لیزردرمانی را مستقیماً روی زخم شما اعمال کند. این اقدامها میتوانند انگل را بکشند و به بهبود زخم شما کمک کنند.
چه داروهایی سالک را درمان میکند؟
داروهایی که معمولا ان برای درمان لیشمانیوز استفاده میشود عبارتند از:
- آمفوتریسین
- میلتفوسین
- آنتیمووان های پنج ظرفیتی، مانند استیبوگلوکونات سدیم
- پارومومایسین
درمانگر گاهی اوقات میتواند از روشهای دیگری برای درمان لیشمانیوز جلدی استفاده کند. حرارت درمانی (درمانگر گرما را روی زخم و ناحیه اطراف آن اعمال میکند)، کرایوتراپی (درمانگر زخم و ناحیه اطراف آن را برای 10 تا 30 ثانیه در هر درمان فریز میکند) و لیزر درمانی (درمانگراز یک دستگاه لیزر دستی بر روی زخم و ناحیه اطراف آن استفاده میکند) از دیگر روشهای مرسوم برای درمان سالک بهحساب میآیند.
راههای پیشگیری از سالک
بهترین راه برای پیشگیری از انواع لیشمانیوز، پرهیز از نیش پشه خاکی است، به خصوص در مناطقی که سالک شایع است. راههایی برای جلوگیری از قرارگرفتن درمعرض نیش پشه وجود دارد که عبارتند از:
- پوست در معرض دید را با لباس بپوشانید
- از دفعکننده حشرات استفاده کنید. موثرترین مواد دفعکننده معمولا حاوی DEET هستند
- با سمپاشی محل زندگی و خواب با حشرهکش، پشه خاکی را از بین ببرید
- در اتاقی بخوابید که پنجره ها بسته است
- زیر پشه بند بخوابید
- از آنجاییکه پشه خاکی بسیار کوچکتر از پشه است، توریها باید سوراخهای بسیار کوچکی داشته باشند تا از آن خارج نشوند
آیا سالک قابل درمان است؟
لیشمانیوز اغلب زمانی قابل درمان است که پزشک فورا آن را تشخیص داده و با دارو درمان کند. میزان درمان با تشخیص سریع برای لیشمانیوز احشایی بیش از 90 درصد و برای لیشمانیوز مخاطی بیش از 75 درصد است. متاسفانه برخی از افرادی که پس از درمان بهبود مییابند و علائم انگل را ندارند، بعد از چند ماه دوباره بیمار میشوند. اگر لیشمانیوز احشایی و مخاطی برای مدت طولانی درمان نشوند، درمان آنها سختتر میشود. علاوهبراین در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، درمان سختتر است.
عوارض سالک
عوارض سالک و بهویژه انواع احشایی و مخاطی آن میتواند جدی یا تهدیدکننده باشد. این عوارض عبارتند از:
عفونتهای باکتریایی که عفونتهای ثانویه نیز نامیده میشوند و میتوانند زخم را بدتر کنند. آنها به باکتریها اجازه میدهند تا به عمق بدن شما نفوذ کنند و منجر به بیماریهای جدی شوند.
جای زخم: لیشمانیوز پوستی و مخاطی می تواند باعث آسیب دائمی پوست، دهان و بینی شما شود.
عود: علائم برخی از افراد با درمان از بین میرود اما بعداً عود میکند. وقتی زخمهای پوستی عود میکنند، بیماری بازمیگردد.
سوراخشدن یا فروپاشی سپتوم: لیشمانیوز مخاطی می تواند باعث ایجاد سوراخی در بافت بین راههای بینی شما (سپتوم) شود. ممکن است ساختار بینی شما نیز تغییر کند که باعث تغییر شکل، عفونت و مشکلات تنفسی میشود.
پنومونی یا عفونتهای دستگاه گوارش (معده-روده ای): لیشمانیوز مخاطی و احشایی میتواند منجر به عفونت در سایر اندامهای بدن شما شود.