بررسی اهداف سفر امیرعبداللهیان به پاکستان/ مساله افغانستان باید در اولویت گفت‌وگوهای تهران و اسلام‌آباد باشد/ همکاری بلند‌مدت امنیتی، لازمه خاتمه حوادث تلخ مرزی

محمدرضا کمیلی کارشناس مسائل پاکستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به سوالی در خصوص اهداف سفر امیرعبداللهیان به پاکستان گفت: ایران و پاکستان شرایط خاصی را تجربه می‌کنند و با توجه به مرز ۹۰۴ کیلومتری موجود میان دو کشور، لزوم هماهنگی دولت‌ها در تصمیم‌گیری‌های کلان منطقه‌ای حس می‌شود. در شرایط فعلی وضعیت سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی می‌تواند جزو اهداف مهم سفر آقای امیرعبداللهیان باشد. البته بدیهی است که در طول یک سفر شاهد حل یک مسئله عمیق نمی‌توانیم باشیم ولی هر کدام از این مسائل جداگانه محور رایزنی با طرف پاکستانی قرار خواهند گرفت.

وی افزود: دو کشور جلساتی در سطح وزرا برگزار می‌کنند که نام آن هماهنگی سیاست‌های خارجی است و تاکنون حدود ۱۲ مرحله آن برگزار شده است این به آن معنا است که اسلام‌آباد و تهران می‌دانند به عنوان دو کشور بسیار تاثیر‌گذار باید سیاست‌های خود را همسو یا نزدیک به هم کنند. رودرروی هم قرار گرفتن برخلاف منافع هر دو کشور خواهد بود.

وی تصریح کرد: از لحاظ سیاسی موضوع افغانستان چالشی است که هر دو کشور باید کنار هم برای آن تصمیم بگیرند. کشوری که با ایران و پاکستان مرز مشترک دارد و از زمان روی کار آمدن طالبان هر دو کشور با چالش‌هایی متفاوت به لحاظ ساختار و مشترک به لحاظ اصل وجود مواجه شده‌اند. حق آبه موضوعی است که این روزها زیاد شنیده می شود و از آنجا که افغانستان هم نسبت به ایران و هم نسبت به پاکستان در موضع بالادست آبی قرار دارد، هر دو کشور بر سر رودخانه‌های مشترک با دولت پیشین و کنونی افغانستان مشکلاتی داشته‌اند. البته مشکلات پاکستان به مرز مشترکی که افغانستانی‌ها به شدت با آن مخالف هستند نیز برمی‌گردد.

وی در ادامه گفت: هم ایران و هم پاکستان جمعیت زیادی از مهاجرین افغانستانی را میزبانی می کنند و همین موضوع مشترک تلاش برای تصمیم‌گیری‌های هماهنگ را می‌طلبد. از زمانی که توافق هایی میان ایران و عربستان شکل گرفته، دولتمردان اسلام‌آباد با خوشرویی از آن استقبال کرده‌اند زیرا عدم وجود تنش میان ایران و عربستان را به سود خود می‌دانند. پاکستان در دوران سرد بودن ارتباط ایران با عربستان هم چندین بار تلاش کرد تا با میانجی‌گری مشکلات دو کشور را حل کند.

کمیلی تصریح کرد: ارتباط فرا منطقه‌ای ایران و چین هم می‌تواند یکی دیگر از محورهای گفت‌وگو باشد زیرا در صورت جدی شدن این ماجرا، پاکستان حلقه وصل تهران و پکن خواهد بود و اسلام آباد در تلاش است از کریدور اقتصادی مشترک خود با چین نهایت بهره را ببرد.

وی افزود: مسائل امنیتی هم به مرز مشترک میان ایران و پاکستان برمی‌گردد و هم به مرزهای مشترک ایران و افغانستان و مرز پاکستان و افغانستان. قوای نظامی و امنیتی دو کشور جلسات بسیاری داشته‌اند تا ترددهای غیرقانونی در مرز را متوقف کنند و مانع فعالیت تروریستی‌هایی شوند که به امنیت هر دو کشور آسیب جدی می‌زند. سرویس‌های امنیتی بیگانه و به خصوص دشمنان مشترک ایران و پاکستان از فعالیت این گروه‌های تروریستی بهره می‌برند. اگر چه طی سال‌های قبل میزان فعالیت تروریست‌ها کاهش چشمگیری یافته است ولی به صفر نرسیده و این نشان می‌دهد که هماهنگی‌های بیشتری مورد نیاز است.

وی در ادامه گفت: در موضوع اقتصادی رفع موانع و مسائل موجود که طی سال‌های اخیر سبب شده حجم تجارت مشترک دو کشور از یک میلیارد دلار به حدود ۲ و نیم میلیارد دلار برسد، اولویت اول است. هر دو کشور می‌دانند که ظرفیت تجاری موجود چیزی بیش از ۱۰ میلیارد دلار است و نباید به اعداد کمتر از این دلخوش کرد. تسهیل قوانین، بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای، راه اندازی بازارچه‌های مرزی جدید و حل مشکلات صادرات و واردات از جمله مواردی است که مورد توجه هر دو طرف قرار دارد.

کمیلی در پاسخ به این سوال که از نظر شما مهم‌ترین مسائلی که میان دو کشور امروز در اولویت قرار دارد تا درباره آن گفت‌وگو شود چیست، گفت: به عقیده بنده موضوع افغانستان در حال حاضر اهمیت فراوانی دارد. ایران و پاکستان باید به یک نقطه نظر مشترک در خصوص افغانستان برسند و تصمیمی بگیرند که منافع تهران و اسلام آباد در آن حفظ شود. از زمان روی کار آمدن طالبان در افغانستان گروه تروریستی "تحریک طالبان پاکستان" فعالیت‌های خود را به شکل چشمگیری افزایش داده است و باعث ایجاد ناامنی در خاک پاکستان شده است. بر همین اساس اسلام‌آباد دغدغه زیادی برای روشن شدن تکلیف افغانستان دارد.

وی افزود: وجود مرز مشترک میان ایران و افغانستان که طی سال‌های اخیر چالش‌هایی نیز داشته و البته مشکل آب رودخانه‌های مشترک که بیشتر رسانه‌ای شده است نیز نشان می‌دهد که ایران هم دغدغه فراوانی نسبت به روشن شدن تکلیف افغانستان دارد.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی تصریح کرد: محور مهم بعدی موضوع اقتصادی است که خوشبختانه طی سال‌های اخیر در ریل پیشرفت قرار گرفته است و امیدواریم که این موضوع به همین شکل مسیر خود را ادامه دهد. با توجه به نزدیک شدن زمان اربعین و امکان سفر نزدیک به ۱۰۰ هزار زائر از پاکستان، که باید برای رسیدن به عراق ابتدا وارد خاک ایران شوند، تسهیل سفر زوار هم مورد تاکید رهبر انقلاب بوده و اهمیت آن طی سال‌های اخیر کاملا محسوس بوده است.

کمیلی در پاسخ به این سوال به لحاظ موقعیت جغرافیایی امروز پاکستان و ایران، در ارتباط با درگیری‌هایی که در مدت اخیر بین مرزها رخ داد، چه راهکاری باید داشت، گفت: نگاه به گذشته حوادث و اتفاقات مرزی دو موضوع را نشان می‌دهد؛ اول اینکه هر دو کشور از آن آسیب دیده‌اند و جان مرزبانان خود را برای حفظ امنیت فدا کرده‌اند. گروه‌های ترویستی نه تنها ایران بلکه خود پاکستان را نیز هدف قرار می‌دهند. در یک نمونه آن تنها دو روز پیش از سفر «عمران خان» نخست وزیر سابق پاکستان به ایران بیش از ۱۰ مرزبان پاکستانی توسط تروریست‌ها سربریده شدند.

وی افزود: دومین موضوع این است که دفع خطر تروریست‌ها اقدام مشترک هر دو کشور را می‌طلبد و هر نوع اقدام یک سویه منجر به شکست تروریست‌ها نخواهد شد. در اینکه گروه‌های تروریستی برای آسیب زدن به روابط تهران و اسلام آباد از سرویس‌های امنیتی بیگانه امکانات و کمک دریافت می‌کنند، شکی نیست. به شخصه حس می‌کنم رسانه‌های هر دو کشور هم باید افکار عمومی جهت دهی مثبتی کنند و به جای اینکه کشور همسایه خود را دشمن معرفی کنند دست به رسوا کردن عاملان اصلی این اتفاقات بزنند.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی تصریح کرد: پاکستان طی سال‌های اخیر اقدام به حصار کشی مرز خود با ایران کرده تا مانع ترددهای غیر قانونی شود ولی فکر نمی‌کنم این حصارکشی کافی باشد. از آنجا که بلوچستان مرز مشترک ایران و پاکستان است و در هر دو سو شاهد وجود بیابان‌های وسیع و خالی از سکنه هستیم، قوای نظامی و امنیتی دو کشور باید عملیات هایی را طراحی کنند و این بیابان‌ها که مدت‌ها خانه امن تروریست‌ها بوده است را پاکسازی کنند. در نگاهی واقعی‌تر ماجرای حملات تروریستی اتفاقی نیست که ناگهان به پایان برسد. یک همکاری بلند‌مدت امنیتی می‌تواند رفته رفته به این حوادث تلخ خاتمه دهد.

کمیلی در پاسخ به این سوال که در سفر آقای امیرعبداللهیان به پاکستان آیا می‌توان برای کنترل اهداف طالبان بین مرز دو کشور اقداماتی انجام داد، گفت: آن طور که عرض کردم موضوع افغانستان یکی از محورهای مهم سفر وزیر خارجه خواهد بود. همانطور که طی سال‌های اخیر شاهد مطرح شدن این موضوع طی سفر مقامات مسئول هر دو کشور بوده‌ایم. ایران و پاکستان با توجه به نزدیک بودن اهداف مشترکشان و درگیری جغرافیایی مستقیم خود با افغانستان باید در خصوص مسائل افغانستان به یک رویکرد واحد برسند. این اتفاق باید قبل از آن بیفتد که کشورهای فرامنطقه ای و معارض در خصوص افغانستان تصمیم بگیرند. چالش‌هایی که ایران و پاکستان طی سال های اخیر با افغانستان داشته‌اند و میزبانی آنها از مهاجرین افغانستانی خود نشان می‌دهد که هر تصمیمی در قبال کابل می‌تواند اثرگذاری‌های فراوانی روی اسلام‌آباد و تهران داشته باشد.

وی افزود: البته باید به این حقیقت هم اعتراف کرد که میدان افغانستان ظرفیت زیادی برای تبدیل شدن به زمین بازی و تعارض کشورهای همسایه دارد. ایران و پاکستان باید کاملا به این وضعیت خطرناک دقت داشته باشند و از حمایت مجزای گروه‌هایی که ممکن است در افغانستان رودروی هم قرار گرفته و علاوه بر به هم زدن امنیت داخلی افغانستان عملا ناامنی را به تمام منطقه بسط می‌دهند نیز اجتناب کنند. صبوری، احتیاط و دور اندیشی چیزی است که می تواند منافع هر دو کشور را در قبال تصمیم مهم خود برای دولت طالبان تامین کند.