انواع فتق و راه‌های درمان آن
آیا می‌دانید که درد در ناحیه شکم یا کشاله ران می‌تواند نشانه فتق باشد؟ فتق یا هرنی یکی از مشکلات شایع پزشکی است که در آن بخشی از یک اندام یا بافت داخلی از دیواره‌ای که معمولاً آن را در بر می‌گیرد، بیرون می‌زند. این وضعیت می‌تواند در نواحی مختلفی از بدن اتفاق بیفتد و منجر به بروز علائم متعددی مانند درد، تورم و ناراحتی شود. خبر خوب اینکه تقریباً تمام فتق‌ها را بر اساس شدت میتوان با روش‌های مختلف از اصلاح سبک زندگی گرفته تا عمل جراحی ترمیم کرد. در این مقاله به بررسی دلایل، علائم، انواع و روش‌های درمان فتق خواهیم پرداخت.
فتق چیست؟
اندام‌های داخلی بدن در لایه‌هایی از عضله و بافت همبند قرار گرفته‌اند که به حرکت و محافظت از این اندام‌ها کمک می‌کنند. به بیرون زدن چربی یا اندام‌های داخلی مانند روده از دیواره بافت همبند، فتق یا هرنی گفته می‌شود. به عبارت دیگر فتق زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از یک اندام داخلی به دلیل ضعف عضلات یا بافت همبند به خارج از جایگاه اصلی خود حرکت کند و سبب ایجاد یک برجستگی شود.
علت ایجاد فتق چیست؟
در برخی موارد علل مادرزادی همچون ضعف عضلات و لایه‌های همبند بافت‌ها می‌تواند موجب این نقص گردد. همچنین فعالیت‌ها و مشکلاتی که باعث افزایش فشار روی دیواره شکم و اندام‌ها می‌شوند، می‌توانند منجر به ایجاد فتق شوند. برخی از رایج‌ترین این عوامل عبارتند از:
- سرفه‌های مداوم
- اضافه وزن
- فعالیت بدنی و ورزش سنگین
- بلند کردن مکرر اجسام سنگین
- سیگار کشیدن
- یبوست طولانی مدت
- دیالیز صفاقی
انواع فتق
انواع مختلفی از فتق وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- فتق کشاله ران (اینگوینال یا مغبنی): این نوع فتق، شایع‌ترین نوع فتق است که بیشتر در مردان رخ می‌دهد. فتق کشاله ران زمانی ایجاد می‌شود که بافت چربی یا بخشی از روده به کشاله ران فشار وارد کند و از آن ناحیه بیرون بزند.
- فتق ران (فمورال): این نوع فتق در زنان بیشتر از مردان اتفاق می‌افتد و به صورت یک برآمدگی درست زیر کشاله ران دیده می‌شود.
- فتق ناف: این نوع فتق بیشتر در اثر فشار ناشی از بارداری، زایمان یا سرفه‌های مداوم ایجاد می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که بافت چربی یا بخشی از روده به ناحیه ناف فشار آورد و سبب ایجاد یک برآمدگی در این ناحیه شود.
- فتق هیاتال: فتق هیاتال زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت فوقانی معده از طریق دیافراگم به داخل حفره قفسه سینه فشار آورد. فتق هیاتال می‌تواند باعث علائمی مانند سوزش سر دل، مشکل در بلع و درد قفسه سینه شود.
- فتق برشی: جراحی شکمی می‌تواند منجر به ایجاد فتق برشی شود. این فتق زمانی رخ می‌دهد که عضلات و بافت‌های ضعیف شده در محل برش، قادر به نگه داشتن اندام‌های داخلی در جای خود نباشند و باعث بیرون زدگی آن‌ها شوند.
علائم فتق
علائم فتق بسته به نوع و محل فتق می‌تواند متفاوت باشد. با این حال، برخی از علائم رایج فتق شامل موارد زیر است:
- برآمدگی یا توده قابل مشاهده
- احساس ناراحتی یا درد هنگام زور زدن، سرفه کردن و بلند کردن اجسام
- احساس ضعف یا فشار
- احساس درد در هنگام لمس ناحیه مدنظر
- علائم گوارشی مانند سوزش سر دل، ریفلاکس اسید معده یا مشکل در بلع
- حالت تهوع یا استفراغ
اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید برای تشخیص دقیق و شروع پروسه درمان به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
چه عواملی خطر بروز فتق را بالا می‌برد؟
- جنسیت: به طور کلی مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به فتق هستند.
- افزایش سن: با افزایش سن، عضلات و بافت‌ها به طور طبیعی ضعیف‌تر می‌شوند. این امر به ویژه در مورد عضلات شکم صادق است که با گذشت زمان بیشتر در معرض فتق قرار می‌گیرند.
- سیگار کشیدن: مواد شیمیایی موجود در تنباکو به کلاژن، پروتئینی که به استحکام عضلات و بافت‌ها کمک می‌کند، آسیب می‌رساند و سبب ضعف عضلات و افزایش احتمال ایجاد فتق می‌شود.
- عوامل ژنتیکی: اگر سابقه خانوادگی فتق دارید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آن هستید.
- مشاغل همراه با فعالیت بدنی سنگین: مشاغلی که شامل بلند کردن مکرر اجسام سنگین یا اعمال فشار زیاد به شکم می‌باشند، می‌توانند خطر ابتلا به فتق را افزایش دهند.
- سابقه قبلی: اگر قبلاً فتق داشته‌اید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فتق‌های بعدی هستید. این امر به ویژه در صورتی صادق است که فتق قبلاً ترمیم نشده باشد.
- سایر عوامل مانند یبوست مزمن، سرفه مزمن، بارداری چند قلو و زایمان زودرس نیز می‌تواند فشار زیادی به عضلات شکم وارد کند و خطر ابتلا به فتق را افزایش دهد.
روش‌های درمان فتق
روش‌های درمانی مختلفی برای فتق وجود دارد. بر اساس نوع یا شدت فتق، جراح ممکن است یکی از روش‌های زیر را پیشنهاد کند:
1-درمان فتق بدون جراحی
روش‌های درمان غیر جراحی فتق عبارتند از:
- اصلاح سبک زندگی مانند مدیریت وزن، رژیم غذایی و ترک سیگار
- دارو درمانی
2-جراحی ترمیم فتق
جراحی یا عمل ترمیم فتق عمدتاً به دو صورت انجام می‌شود:
- عمل جراحی باز: این روش برای فتق‌های بزرگ یا پیچیده مناسب است و به جراح اجازه می‌دهد تا فتق را به طور کامل ببیند و ترمیم کند. در این روش، جراح برش نسبتاً بزرگی را در نزدیکی محل فتق ایجاد می‌کند و از طریق این برش، بافت بیرون زده را به جای اصلی خود باز می‌گرداند. سپس جراح بافت ضعیف شده را با استفاده از مش جراحی تقویت می‌کند. این مش با ارائه یک پشتیبانی اضافی سبب تقویت فاسیا شده و از عود مجدد فتق جلوگیری می‌کند.
- جراحی لاپاراسکوپی: لاپاراسکوپی یک روش کم تهاجمی است که در آن به جای برش‌های بزرگ از برش‌های کوچک برای انجام اقدامات جراحی استفاده می‌شود. در این روش جراح با استفاده از یک لاپاروسکوپ و ابزارهای تخصصی لاپاراسکوپی، فتق را ترمیم کرده و مش جراحی را جایگذاری می‌کند. این روش با ایجاد حداقل آسیب بافتی، درد کمتر و زمان بهبودی کوتاهتری را برای بیمار به همراه دارد، اما ممکن است فقط برای انواع خاصی از فتق مناسب باشد. انتخاب بهترین روش جراحی بر عهده پزشک متخصص می‌باشد.
اهمیت استفاده از مش جراحی در عمل ترمیم فتق
مش جراحی یک وسیله پزشکی است که در جراحی ترمیم فتق برای تقویت فاسیا و حمایت از بافت آسیب دیده اطراف و در نتیجه جلوگیری از عود مجدد فتق استفاده می‌شود. در واقع مش جراحی به عنوان یک پشتیبان عمل می‌کند و با تقویت فاسیا از بیرون زدگی مجدد اندام‌ها جلوگیری می‌کند.
به همین دلیل طی جراحی ترمیم فتق، مش در سراسر ناحیه آسیب دیده قرار می‌گیرد و با بخیه فیکس می‌شود. با گذشت زمان، بافت بیمار شروع به رشد در منافذ موجود در ساختار مش می‌کند و در عین حال دیواره عضلانی را تقویت می‌نماید.
شرکت آسیا جراح پیشرو تولیدکننده اقلام مصرفی اتاق عمل به عنوان اولین تولیدکننده مش‌های جراحی تک لایه و دولایه در کشور این محصولات را در سایزهای مختلف خدمت هموطنان عزیز و مراکز درمانی محترم ارائه می‌نماید.
روش‌های پیشگیری از فتق
با اقدامات زیر میتوان تا حدودی از بروز فتق جلوگیری کرد:
- از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- تکنیک‌های صحیح بلند کردن اجسام سنگین را بیاموزید.
- از یک رژیم غذایی سالم سرشار از فیبر استفاده کنید.
- مراقب وزن خود باشید.
- در صورت داشتن یبوست یا سرفه مزمن حتماً آن را درمان کنید.
- از فعالیت‌هایی که باعث افزایش فشار شکم می‌شوند مانند فعالیت‌های ورزشی سنگین اجتناب کنید.
- ترک سیگار و الکل را حتماً در اولویت قرار دهید.
