با این جملات شخصیت کودک خود را نابود می‌کنید

ریحانه دوستدار - ضمیمه خانواده روزنامه اطلاعات| کلمات ما، بیش از آنچه فکر می‌کنیم، می‌توانند بر روان و شخصیت کودکانمان تأثیر بگذارند. هر جمله‌ای که به زبان می‌آوریم، مانند بذری است که در ذهن و قلب کودک کاشته می‌شود. والدین اغلب با نیت‌های خیرخواهانه صحبت می‌کنند. آن‌ها می‌خواهند راهنمای فرزندانشان باشند و به آن‌ها کمک کنند تا بهترین نسخه از خودشان شوند. اما گاهی، بدون آنکه متوجه باشند، عباراتی را به زبان می‌آورند که تأثیرات منفی عمیقی دارند. این عبارات، گرچه شاید در لحظه ساده به نظر برسند، اما می‌توانند ریشه‌های اعتمادبه‌نفس کودک را تضعیف کنند یا حس ناامنی را در او تقویت کنند.
 هر کلمه‌ای که به زبان می‌آورند، فرصتی است برای ساختن پلی به سوی ارتباطی عمیق‌تر یا دیواری که کودک را از آن‌ها دور می‌کند. اگر می‌خواهیم فرزندانمان در آینده افرادی قوی، شاد و مستقل باشند، باید به کلماتی که به زبان می‌آوریم، توجه بیشتری کنیم.

 چرا مقایسه کردن خطرناک است؟

یکی از اشتباهات رایج در تربیت کودکان، مقایسه آن‌ها با دیگران است. عباراتی مثل “چرا مثل خواهرت نیستی؟” یا “برادرت همیشه بهتر از تو رفتار می‌کند”, پیام‌هایی مخرب به کودک منتقل می‌کند. این جملات، حس ناکافی بودن را در کودک تقویت می‌کند و او را در رقابت دائمی با خواه یا برادرش قرار می‌دهد. مقایسه، نه‌تنها احساس ارزشمندی کودک را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند باعث ایجاد کینه و رقابت ناسالم در روابط خانوادگی شود. کودک ممکن است احساس کند که هرگز به اندازه کافی خوب نخواهد بود. به جای مقایسه، بهتر است روی توانایی‌ها و نقاط قوت منحصر به فرد هر کودک تمرکز کنیم. تحسین ویژگی‌های مثبت آن‌ها و تقویت اعتمادبه‌نفس می‌تواند جایگزین سالم‌تری باشد.

عباراتی که حس گناه ایجاد می‌کنند

جملاتی مثل “من این‌همه برای تو زحمت کشیدم!” ممکن است به نظر راهی برای قدردانی گرفتن باشد، اما معمولاً نتیجه معکوس دارد. این جملات کودکان را با باری از احساس گناه مواجه می‌کند. آن‌ها ممکن است فکر کنند که وجودشان برای والدینشان یک فشار اضافی است. وقتی کودک احساس کند که شادی و راحتی والدینش وابسته به اوست، ممکن است به یک انسان مضطرب تبدیل شود که همیشه احساس می‌کند باید دیگران را راضی نگه دارد.

 بهتر است به‌جای این نوع جملات، به کودکان بگویید: “من خوشحالم که برای تو تلاش می‌کنم، چون دوست دارم تو شاد و موفق باشی.” این نوع بیان به کودک احساس امنیت و ارزشمندی می‌دهد.
انتقادهای مخرب و تأثیر آن‌ها بر روان کودک

عباراتی مانند “چرا نمی‌توانی درست رفتار کنی؟” یا “هیچ‌وقت نمی‌توانی تغییر کنی” در نهایت باعث کاهش اعتمادبه‌نفس کودکان می‌شوند. این جملات به کودک پیام می‌دهند که تلاش‌های او بی‌فایده است و او هیچ‌گاه نمی‌تواند والدینش را راضی کند. چنین جملاتی باعث می‌شود کودک به این باور برسد که شخصیت او تغییرناپذیر است و هیچ تلاشی برای بهبود، فایده‌ای ندارد. در نتیجه، ممکن است به جای تلاش برای رشد، دچار احساس ناتوانی شود. به جای این جملات، بهتر است به شکل مثبت و مشخص رفتار کودک را اصلاح کنیم. برای مثال، می‌توانید بگویید: “می‌دانم که می‌توانی بهتر رفتار کنی و دفعه بعد موفق‌تر خواهی بود.”

گوش‌دادن به احساسات کودک، کلید ارتباط عمیق‌تر

گاهی والدین وقتی کودک احساسات عمیقی را نشان می‌دهد، از عباراتی مثل “چرا این‌قدر حساسی؟” استفاده می‌کنند. این جمله به کودک این پیام را می‌دهد که احساسات او بی‌ارزش است. در حالی که کودکان نیاز دارند احساساتشان مورد تأیید و احترام قرار گیرد. نادیده گرفتن احساسات کودک، می‌تواند باعث شود او در آینده نتواند به درستی احساساتش را مدیریت کند و حتی در روابطش دچار مشکل شود. بهتر است در چنین مواقعی بگویید: “من می‌بینم که این موضوع تو را ناراحت کرده. بیا در موردش صحبت کنیم.” این نوع واکنش نشان‌دهنده حمایت و احترام به احساسات کودک است.

فشار اجتماعی و تأثیر آن بر کودکان

وقتی والدین از جملاتی مثل “دیگران چه فکری درباره تو خواهند کرد؟” استفاده می‌کنند، کودک را تحت فشار قرار می‌دهند تا همیشه رفتار خود را بر اساس نظرات دیگران تنظیم کند. این طرز تفکر ممکن است به اضطراب اجتماعی منجر شود و کودک را از تمرکز بر ارزش‌های درونی خود باز دارد.به جای این جمله، به کودک بگویید: «مهم این است که خودت احساس خوبی داشته باشی و به کاری که انجام می‌دهی
 افتخار کنی.»

چگونه روابط بهتری با فرزندان خود بسازیم؟

انتخاب کلمات مناسب تنها یکی از ابزارهایی است که می‌تواند به ایجاد ارتباطی قوی‌تر و سالم‌تر با کودکان کمک کند. برای ایجاد این ارتباط، والدین باید به نکاتی توجه کنند. گوش‌دادن فعال به فرزندان یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که والدین باید یاد بگیرند. وقتی کودک بداند که نظرات و احساساتش شنیده می‌شوند، احساس امنیت بیشتری خواهد داشت.همچنین، تمرکز بر نقاط قوت و تشویق تلاش‌های کودک، به جای انتقاد از اشتباهات او، راهی مؤثر برای تقویت اعتمادبه‌نفس است. کودکان نیاز دارند بدانند که می‌توانند بدون ترس از قضاوت، اشتباه کنند و احساسات خود را بیان کنند. علاوه بر این، والدین باید خود الگویی از رفتار و کلام مثبت باشند. رفتار و کلمات آن‌ها بیش از آنچه تصور کنند، بر کودک تأثیر می‌گذارد.

کلمات مهم هستند

کلمات می‌توانند دنیای کودک را بسازند یا ویران کنند. هر جمله‌ای که به زبان می‌آورید، اثری ماندگار بر روان و احساسات او می‌گذارد. اگرچه هیچ‌کس کامل نیست و همه والدین ممکن است گاهی اشتباه کنند، اما تلاش برای انتخاب کلمات مناسب و آگاهی از تأثیر آن‌ها می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. به یاد داشته باشید، هر بار که خواستید چیزی به فرزندتان بگویید، کمی مکث کنید و از خود بپرسید: «آیا این جمله به رشد، شادی و اعتمادبه‌نفس فرزندم کمک می‌کند؟» با این رویکرد، شما نه‌تنها رابطه‌ای قوی‌تر و صمیمی‌تر با فرزند خود خواهید داشت، بلکه به او ابزارهایی می‌دهید که در زندگی آینده‌اش موفق‌تر باشد.