پشت‌پرده کمبود روغن در بازار ایران

 در ماه‌‌های اخیر، کاهش عرضه روغن خوراکی در بازار، نگرانی‌هایی را درباره وضعیت تأمین این کالای اساسی ایجاد کرده است. با وجود موجودی کافی روغن در انبارها، واردکنندگان به دلیل مشکلاتی مانند بلاتکلیفی در قیمت‌گذاری، افزایش مالیات بر ارزش افزوده و حقوق گمرکی، از عرضه این کالا به بازار خودداری می‌کنند.

آن‌گونه که اکبر فتحی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، در این باره به ایلنا گفته، روغن خوراکی در انبارها موجود است. اما واردکنندگان هنوز به دلیل مسائل مختلف، از جمله مشکلات مربوط به قیمت‌گذاری و مالیات بر ارزش افزوده، این کالا را به بازار عرضه نمی‌کنند.

این در حالی است که مشکلاتی نظیر نوسانات قیمت جهانی روغن خام، اختلال در ثبت سفارش و تخصیص ارز نیز به تشدید بحران در بازار روغن دامن زده است. در این میان، سیاست‌های جاری و مشکلات اقتصادی همچنان تأثیر زیادی بر روند تأمین این کالای اساسی داشته‌اند.

چه عواملی در ایجاد بحران روغن در بازار نقش دارند؟

علیرضا شریفی، دبیر انجمن صنابع روغن نباتی، درباره علت کمبود روغن در بازار توضیح داد: این کمبود ناشی از مجموعه‌ای از عوامل هم‌زمان است که از جمله آن می‌توان به هم‌زمانی ماه رمضان با تعطیلات نوروز، انجام تعمیرات اساسی در کارخانه‌ها، نوسانات جهانی قیمت روغن خام، اختلال در روند ثبت سفارش و طولانی شدن فرآیند تخصیص ارز اشاره کرد. این عوامل به‌طور موقت باعث اختلال در تأمین روغن شده‌ است. انتظار می‌رود طی هفته‌های آینده با تدابیر اتخاذشده این مشکل رفع شود.

افزایش نرخ ارز عامل اصلی رشد قاچاق روغن است / در سال ۱۴۰۳ دو میلیون تن روغن تولید شد

این فعال صنفی درباره اقدامات انجام شده در راستای کنترل وضعیت بازار عنوان کرد: در سال ۱۴۰۳ همچون سال ۱۴۰۲، دو میلیون تن روغن تولید شد. شاید افزایش نرخ ارز انگیزه قاچاق را افزایش داده باشد، اما ۲۷ فروردین‌ماه بود که وزارت کشاورزی تخصیص ارز‌های کوتاژ‌‌های صادراتی را پرداخت کرد و به همین دلیل، سقف کارخانه‌ها برای خروج روغن خام از گمرک و‌ ثبت سفارشات مجدد به خارج از کشور باز شد. امید است تا ظرف هفته‌های آینده بازار به ثباتی که از قبل از بهمن‌ حاکم بود، بازگردد.

صافولا در ایران سهام‌دار بود و در حال حاضر فقط سهام‌دار تغییر کرده است

دبیر انجمن صنایع روغن نباتی درباره تأثیر خروج صافولا بر وضعیت فعلی بازار روغن تصریح کرد: این شرایط به‌دلیل خروج صافولا از ایران ایجاد نشده، چراکه صافولا در ایران سهام‌دار بود و درحال حاضر فقط سهام‌دار تغییر کرده است.

هرگونه گران‌فروشی غیرقانونی است

شریفی درباره تأثیر کمبود روغن بر قیمت آن در بازار عنوان کرد: از آنجایی که نرخ مصرف‌کننده روی محصول چاپ شده، بنابراین، هرگونه گران‌فروشی غیرقانونی است و دستگاه‌های نظارتی هم به‌صورت مستمر قیمت‌ها را کنترل می‌کنند.

ظرف پنج تا شش هفته آینده ثبات به بازار بازمی‌گردد

این فعال صنفی درباره مدت‌زمان دقیق بازگشت ثبات به بازار روغن تشریح کرد: پیش‌بینی در چنین شرایطی بسیار دشوار است. اما انتظار می‌رود که ظرف پنج تا شش هفته آینده بحران روغن فروکش کند.

دولت و بخش خصوصی باید با یک‌دیگر همکاری داشته باشند

دبیر انجمن صنایع روغن نباتی ایران درباره جلوگیری از بروز مجدد چنین مشکلاتی پیشنهاد داد: مجموعه عواملی وجود دارند که در بازه‌های زمانی مختلف در بازار اختلال ایجاد می‌کنند. اما برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی، دولت و بخش خصوصی باید با‌ یک‌دیگر همکاری و همیاری داشته باشند. همچنین فرآیند تخصیص ارز و بروکراسی اداری باید کوتاه‌تر شوند.

وی ادامه داد: علاوه بر این، باید ثبت سفارش هم به‌موقع باز شود. اما راه حل بنیادین این موضوع، حذف ارز ترجیحی و کنترل بازار با توجه به عرضه و تقاضا است.

به‌دلیل مشکلات ایجادشده در فرآیند ثبت سفارش و تخصیص ارز بازار دچار کمبود شده لست‌

امیر یوسفی، عضو‌ کمیسیون صنایع غذایی اتاق بازرگانی ایران، درباره علت کمبود روغن در بازار در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد: به‌دلیل مشکلات ایجادشده در فرآیند ثبت سفارش، ترخیص کالا از گمرکات و تخصیص ارز برای واردات روغن، کشور با کمبود این کالای اساسی مواجه شده است. واردکنندگان با چالش‌هایی نظیر ابهام در میزان ارزش افزوده و تأخیر در دریافت ارز روبه‌رو بوده‌اند.

بیش از ۹۰ درصد مصرف روغن کشور از طریق واردات تامین می‌شود

وی ادامه داد: از آنجایی که بیش از ۹۰ درصد مصرف روغن کشور از طریق واردات تأمین می‌شود، این مشکلات زنجیروار باعث اختلال در تأمین بازار شده است. اکنون بخشی از روغن وارداتی در بنادر موجود است، اما فرآیند ترخیص آن همچنان با کندی پیش می‌رود.

نابسامانی نرخ ارز عامل اصلی ثابت نماندن نرخ کالاهای اساسی است

یوسفی درباره علت ترخیص نشدن روغن عنوان کرد: نابسامانی نرخ ارز و افزایش نرخ تورم در کنار رشد هزینه‌های جاری، شرایطی را ایجاد کرده که دولت  نمی‌تواند قیمت کالاهای اساسی را ثابت نگه دارد. در ماه‌های اخیر هزینه‌هایی مانند دستمزد، انرژی، و … رشد قابل توجهی داشته و قیمت تمام‌شده تولید و واردات را بالا برده است. این در حالی است که قیمت‌گذاری دستوری همچنان برقرار است و فاصله میان قیمت مصوب و هزینه واقعی، سودآوری تولیدکنندگان و واردکنندگان را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده است.

وی افزود: دولت باید با توجه به شرایط فعلی تصمیم‌های لازم را بگیرد و تولیدکنندگان و واردکنندگان را از بلاتکلیفی خارج کند.

عضو کمیسیون صنایع غذایی اتاق بازرگانی ایران درباره چالش‌های ایجاد شده در تأمین ارز واردات روغن تصریح کرد: زمانی که ثبت سفارش یک کالا انجام‌  می‌شود، باید ارز آن هم به‌موقع تأمین شود. در سال‌های اخیر، دولت با مشکل کمبود منابع مالی مواجه شده و به همین دلیل، ارز مورد نیاز بسیاری از واردکنندگان و‌ کارخانه‌ها به‌موقع تأمین نشد‌. در چنین شرایطی،  بسیاری از مجموعه‌های تولیدی در بخث ثبت سفارش و ترخیص کالا با مشکلاتی مواجه شدند.

دولت باید در تأمین ارز روغن به‌موقع اقدام کند

این فعال بخش خصوصی درباره تبعات این شرایط بر بازار روغن تشریح کرد: زمانی که تقاضا در بازار افزایش پیدا کند و عرضه کاهش یابد، این شرایط باعث ایجاد خلا و نارضایتی در بازار می‌شود‌. از طرفی روغن یک کالای اساسی و وارداتی است، بنابراین دولت همیشه باید در تأمین ارز این کالا به‌موقع اقدام کند‌

یوسفی برای جلوگیری از تکرار مجدد چنین شرایطی در بازار پیشنهاد داد: بعضی کالاها نظیر روغن کالای اساسی هستند. بنابراین، دولت باید تأمین این کالاها را اولویت قرار دهند تا هم نارضایتی ایجاد نشود و هم کمبودی در فروشگاه‌ها و بازار وجود نداشته باشد.

براساس این گزارش، کمبود روغن خوراکی در بازار ایران به یک بحران تبدیل شده است که ریشه در مجموعه‌ای از مشکلات اقتصادی، فرآیندهای اداری پیچیده و چالش‌های واردات دارد. در کنار این مشکلات، عواملی مانند نوسانات قیمت جهانی روغن خام و اختلالات در فرآیند تخصیص ارز نیز به وضعیت موجود دامن زده‌اند.

در حالی که مسئولان وزارت کشاورزی از تدابیر کوتاه‌مدت برای رفع این مشکلات خبر داده‌اند، برخی از کارشناسان و فعالان صنعت روغن به لزوم اقدامات اساسی‌تری در این زمینه اشاره دارند. این مسائل نه تنها تأثیرات اقتصادی بر مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان دارد، بلکه می‌تواند بحران‌های مشابهی را در آینده ایجاد کند.

به نظر می‌رسد برای جلوگیری از تکرار چنین بحران‌هایی، نیاز است که دولت و بخش خصوصی با همکاری بیشتری در راستای تسهیل فرآیند واردات و تخصیص ارز عمل کنند و همچنین قیمت‌گذاری دستوری حذف شود. تا زمانی که دولت و‌ وزارت کشاورزی برای رفع این مشکلات گام برندارند، بازهم امکان رح دادن چنین اتفاقاتی وجود دارد.