ضرورت آمادگی برای تغییر بنیادین سیاست‌های آبی در بخش کشاورزی

حمید ظهرابی درباره تنش آبی در کشور گفت: آب ترکیبی بسیار ساده است که پیچیده‌ترین کارکردها را در طبیعت دارد. نقش‌های متنوع فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک آب در اکوسیستم‌های طبیعی بی‌نظیراست. تمامی واکنش‌های بیوشیمیایی با حضور آب انجام می‌شود. تراکم و گستردگی گیاهی و جانوری، انواع رفتارهای زیستی گونه‌های مختلف و... به کمیت و کیفیت آب در دسترس آن‌ها وابسته است.

وی ادامه داد: افزایش قدرت و سیطره انسان‌ بر اکوسیستم‌ها و تسخیر و تغییر حالت طبیعی آن‌ها، رقابت نابرابری برای دستیابی به آب بین گونه‌های گیاهی، جانوری و انسانی ایجاد کرده است و با توجه به تغییرات اقلیم و کاهش بارش‌ها به‌ویژه در عرض‌های میانی کره زمین که کشور ما نیز در آن واقع‌شده است، این رقابت نابرابر به نابودی اکوسیستم‌های آبی (تالاب‌ها و رودخانه‌ها) و تنوع زیستی وابسته به آن‌ها منجر خواهد شد.

ظهرابی ادامه داد: اگر بپذیریم که موضوع آب حساس‌ترین و آسیب‌پذیرترین حلقه زنجیره توسعه پایدار کشور است بنابراین لازم است جایگاه مناسبی برای آن در طرح‌های توسعه در نظر گرفته شود. در حال حاضر تعادل منابع و مصارف آب‌های تجدید پذیر کشور به‌شدت به‌هم‌ریخته است، به‌طوری‌که بیش از ۱۰۰ درصد آب‌های تجدید پذیر در بخش‌های مختلف کشاورزی، شرب و صنعت استفاده‌ شده و سهم ناچیزی به اکوسیستم‌های آبی می‌رسد. این روند مصرف بی‌ملاحظه و خارج از توان طبیعی سرزمین نه‌ تنها پیامدهای زیست‌محیطی ناگوار مثل گسترش بیابان‌ها و کانون‌های گردوغبار و خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها را به دنبال دارد بلکه باعث تغییرات نامناسب میکرواقلیم‌ها، تخریب بیشتر جنگل‌ها و مراتع، رها شدن اراضی کشاورزی و تبدیل آن‌ها به کانون‌های گردوغبار روستاها و مهاجرت‌های اجباری و حاشیه‌نشینی شهرها و گسترش فقر و بیکاری نیز می‌شود.

وی درباره رویکرد اصلاحی برای برون‌رفت از وضعیت فعلی گفت: تنها راه، بازنگری در مصارف آب و در همه بخش‌های مصرف همچنین تأمین مجدد سهم محیط زیست از منابع آب تجدید پذیر است. در کشورهای خشک و نیمه خشکی مثل ایران سهم برداشت از منابع آب معمولاً نباید از ۴۰ درصد تا حداکثر ۶۰ درصد منابع آب تجدید پذیر بیشتر باشد اما با توجه به تخصیص‌های داده‌شده و وابستگی شدید معیشتی ایجادشده، بهتر است کاهش سهم مصارف انسانی و افزایش سهم طبیعت به‌تدریج و پلکانی انجام شود.

بر اساس گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، کشورهایی که کمتر از ۱۰ درصد آب شیرین در دسترس خود را استفاده می‌کنند، معمولاً با تنش‌های مهم در ارتباط با منابع در دسترس مواجه نمی‌شوند. استفاده از بیش از ۱۰ تا ۲۰ درصد از آب در دسترس اغلب نشان می‌دهد که تنش متوسط آب اتفاق افتاده و تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجه برای افزایش عرضه و کاهش تقاضا موردنیاز است.

زمانی که برداشت آب بین ۲۰ تا ۴۰ درصد از آب در دسترس باشد، مدیریت ذخایر و نیازها و اکوسیستم‌های آبی نیازمند توجه بیشتری هستند تا شرایط برای ادامه حیات کنترل شود. استفاده از بیش از ۴۰ درصد از آب در دسترس زنگ هشداری است که خبر از بحران می‌دهد و این در حالی است که به گفته عیسی کلانتری - رئیس سازمان حفاظت محیط زیست - ایران تاکنون بیش از ۱۰۰ درصد آب‌های تجدید پذیرش را استفاده و بهره‌برداری کرده است.

انتهای پیام