نقد و بررسی فیلم مست عشق

خبر که آمد یکباره همه را شوکه کرد. کسی انتظارش را نداشت، کسی جایی صحبتی نکرده بود، اما خبر آمد، فیلم سینمایی مست عشق با موضوع زندگی شمس و مولانا با همکاری دو کشور ایران و ترکیه ساخته می‌شود. نقش شمس را شهاب حسینی ایفا می‌کند و پارسا پیروزفر به جای مولانا بازی می‌کند.

داستان ماجرای آشنایی جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولانا (مولوی و رومی) با محمد بن علی بن ملک‌داد تبریزی ملقب به شمس‌الدین یا شمس تبریزی را شاید بتوان رازآلودترین داستان در تاریخ ادبیات ایران دانست. ماجرای دیدار مفلسی که اهل سفر بود با شیخ شهر و تغییر یکباره او و تبدیل او به عارفی که سماع می‌کرد و با آنچه شاگردانش پیش از این از او می‌شناختند بسیار متفاوت بود، سینه به سینه و دهان به دهان قرن هاست نقل محافل ادبی و همچنین کور و برزن ایران و ترکیه است. می‌گویند شمس تبریزی عاشق سفر بود و عمرش را در سفر و سیاحت می‌گذراند و در یک جا قرار نمی‌گرفت. شمس تبریزی در ۲۶ جمادی‌الثانی ۶۴۲ به قونیه رسید. با مولوی ملاقات کرد و با شخصیت نیرومند و نفس گرمی که داشت مولانا را دگرگون کرد. تا پیش از دیدار شمس تبریزی، مولوی از عالمان و فقیهان و اهل مدرسه بود و در آن زمان به تدریس علوم دینی مشغول بود، و در چهار مدرسهٔ معتبر تدریس می‌کرد و علما در رکابش پیاده راه می‌رفتند، اما با دیدار شمس تبریزی، مولوی لباس عوض کرد، درس و وعظ را یکسو نهاد و اهل وجد و سماع و شاعری شد. برای مردم قونیه مخصوصاا پیروان مولانا تغییر احوال او و رابطه میان او و شمس تبریزی تحمل ناکردنی بود. عوام و خواص به خشم آمدند، مریدان شوریدند، و همه کمر به کین او بستند تا اینکه شمس تبریزی بعد از شانزده ماه در ۲۱ شوال ۶۴۳ بی‌خبر قونیه را ترک کرد. مولانا در غم و اندوه فرورفت. سرانجام نامه‌ای از شمس تبریزی رسید و معلوم شد که او در شام است. مولانا فرزند خود سلطان ولد را با بیست نفر از یاران برای بازگرداندن او فرستاد. شمس تبریزی در ۶۴۴ با استقبال باشکوه به قونیه بازگشت. محفل مولوی غرق شور و شادی و وجد و سماع شد. اما شادمانی‌ها دیری نپایید. باز آتش کینه و تعصب بالا گرفت و رنج‌ها و آزار‌ها به شمس تبریزی رسید. او با همه عشق و علاقه‌ای که به صحبت مولانا داشت تصمیم به ترک قونیه گرفت. به روایت معروف‌تر از آنجا گریخت، اما سرانجام به دسیسه پسر ناخلف مولانا کشته شد و پس از آن مولانا باقی عمر را در غم و اندوه گذراند. نهال تجدد در کتاب عارف جان سوخته روایتی داستانی و جذاب از دیدار و ماجراهایش به دست می‌دهد که برای اطلاع کامل مخاطبان می‌توانند این کتاب را مطالعه کنند.

حدود اواخر شهریور ۹۸ بود که رسانه‌ها اعلام کردند حسن فتحی کارگردان جنجالی سریال شهرزاد قرار است فیلمی با موضوع زندگی شمس و مولانا بسازد و شهاب حسینی سوپراستار ایرانی قرار است در شمس تبریزی ایفای نقش کند. این خبر جنجالی به زودی تبدیل به سرفصل خبر‌های فرهنگی کشور شد و در تمام صفحات مجازی به صورت گسترده مورد استقبال قرار گرفت. این خبر از چند جهت حائز اهمیت بود. اول اینکه حسن فتحی سازنده آن بود. کارگردانی بسیاری از ایرانیان با فیلم‌های او خاطرات زیادی داشتند. از پهلوانان نمی‌میرند، میوه ممنوعه، شب دهم، همسایه ها، ازدواج به سبک ایرانی تا سریال شهرزاد همه فیلم‌ها و سریال‌هایی هستند که این کارگردان کشورمان ساخته و با استقبال بسیار زیادی همراه شده است. باالخص سریال شهرزاد که جنجال زیادی به پا کرد و بار‌ها و بار‌ها از سوی ایرانیان در شبکه خانگی دیده شد. نویسنده مست عشق هم فرهاد توحیدی است. پیشکسوت و مدرس فیلمنامه نویسی و کسی که فیلم هایی، چون مربای شیرین، شهر موش ها، ۵۰ کیلو آلبالو و مرد عوضی و... را در کارنامه نویسندگی خود دارد و از حیث تسلط بر ادبیات فارسی گزینه خوبی برای این امر بود. شهاب حسینی هم که اولین بازیگر معرفی شده این فیلم بود همبشه در بین مردم ایران محبوب بوده و نسان داده در نقش‌های متفاوت بسیار توانا عمل کرده است. پس تمام این عوامل دست به دست هم دادند تا این خبر به خبر مهمی در حوزه فرهنگی کشورمان تبدیل شود.
این خبر، اما به همینجا ختم نشد. کمی بعد مشخص شد برنامه ریزی دقیق برای اطلاع رسانی درباره این فیلم سبب شده است این فیلم تقریبا هر هفته به بهانه‌ای در صدر اخبار سینمایی قرار گیرد. عوامل این فیلم هر هفته با انتشار تصویری جدید از گریم بازیگران فیلم و خبر قطره چکانی درباره مراحل ساخت این فیلم از سویی و مصاحبه نکردن با رسانه‌ها سبب شدند این فیلم در پرده‌ای از ابهام و کنجکاوی برای مخاطب بماند و با علاقه اخبار بعدی را پیگیری کند.
همه منتظر بودند ببینند بازیگر نقس مولانا چه کسی خواهد بود. آیا این نقش مهم از میان بازیگران ترکیه انتخاب خواهد شد یا یک ایرانی قرار است این نقش را ایفا کند. خبر بعدی برای ایرانیان خوشحال کننده‌تر بود، پارسا پیروزفر یعنی یک بازیگر ایرانی برای نقش مولانا انتخاب شد. کم کم دیگر بازیگران این فیلم معرفی شدند، ترکیبی از بازیگران ترکیه‌ای و ایرانی، اما نکته قابل توجه این است: تمام بازیگران زن این فیلم از میان بازیگران ترکیه انتخاب شدند، تدبیر هوشمندانه‌ای که برای دور زدن محدودیت‌های زنان بازیگر ایران می‌توانست گزینه مناسبی باشد.

از قدیم الایام بر سر تعلق مولانا ببین سه کشور ایران افغانستان و ترکیه جدال بوده است. افغان‌ها معتقدند خاستگاه مولانا افغانستان بوده و گرچه او در همان کودکی با پدر به قونیه سفر کرده، اما متعلق به میراث فرهنگی افغانستان است، چون در آنجا زاده شده است، ترک‌ها می‌گویند، چون مولانا در قونیه بزرگ شده و در آنجا به خاک سپرده شد است باید او را جزو میراث فرهنگی ترکیه به حساب آورد و هرسال همزمان با سالگرد درگذشت او در مراسم عرس برنامه‌های گسترده‌ای ایفا می‌کنند، ایرانیان هم معتقند اولا بلخ محل زادگاه مولانا در آن زمان در محدوده جغرافیایی کشور ایران بوده و از سوی دیگر تمام آثار مولانا به زبان فارسی و پروش یافته فرهنگ ایرانی است. به هر روی امروزه بزرگان ادبیات بر این باورند که مولانا را باید جزو میراث ایران فرهنگی بدانیم ومهم نیست که او اکنون متعلق به کدام کشور است. با این توضیحات همکاری مشترک با کشور ترکیه در ساخت این فیلم امری دور از ذهن نبود. در ادامه به فهرست بازیگران ترکیه‌ای این فیلم می‌پردازیم:

سلما ارگچ (همسر مولوی): او بیشتر به خاطر بازی در نقش خدیجه سلطان در سریال حریم سلطان شهرت پیدا کرد.
بنسو سورال (مریم): بنسو در سال ۲۰۱۶ در سریال نفوذی icerde در مقابل چاتای اولسوی بازی کرده است. بنـسو سورال در نقش ملک دختر یکی از قدرتمند‌ترین مافیای ترکیه در این سریال بازی میکندسریال نفوذی icerdee جز پر طرفدارترین سریال‌های ترکیه است.
بوران کوزوم (علاءالدین): از فیلم‌هایی که او در آن‌ها حضور داشته می‌توان به وطنم تویی و ماه‌پیکر و تپه شاهین اشاره کرد که همگی مربوط به سینمای ترکیه می‌شود.
بوراک توزکوپاران (سلطان ولد): بوراک توزکوپاران بازیگری در ترکیه است که به علت بازی در سریال گوزل در نقش اوزان معروف شد و در سال ۲۰۱۵ در سریال گل‌های شکسته به ایفای نقش پرداخت.
هانده ارچل (کیمیا، دختر مولوی): هانده ارچل بازیگر و مجری و مدل ترکیه‌ای در سال ۱۹۹۳ در استانبول، ترکیه به دنیا آمد. او دارای دو ملیت است که پدر وی ترکیه‌ایی و مادر وی آلمانی است. از نقش‌های مهم او می‌توان به بازی در نقش هازال سانجاک در سریال مروارید سیاه در مقابل تولگاهان ساییشمان و حیات اوزون در سریال «عشق حرف حالیش نمیشه» در مقابل بوراک دنیز اشاره کرد.
ابراهیم چلیکول: ابراهیم در سال ۲۰۱۲ در فیلم سینمایی پرهزینه فتح ۱۴۵۳ که موضوع فیلم مربوط به فتح شهر استانبول در سال ۱۴۵۳ بود به عنوان یکی از نقش‌های اصلی در آن بازی کرد.
گفتنی است حسام منظور دیگر بازیگر ایرانی این فیلم است که نقش او هنوز مشخص نیست.

فهرست سایر عوامل اصلی فیلم که جمعی از سینماگران ایرانی و ترکیه‌ای هستند به این شرح است: جانشین تهیه‌کننده: شهرام زاهدی، مدیر فیلمبرداری: مرتضی پورصمدی، مدیر هنری: نیلوفر چامور، طراح گریم: ایمان امیدواری، سرپرست گروه کارگردانی: محمدرضا رستمی، دستیار اول و مدیربرنامه ریزی: فاتیح کُجا، مدیرتولید: تولگا توسون، طراح جلوه‌های ویژه میدانی: آیتکین یالچین، طراح بدلکاری: شاهین کاراکوش، سرمایه‌گذاران: شرکت سیماریا (simarya film production) و شرکت ای. ان. جی (ENG yepim medya)

سهراب پورناظری و همایون شجریان از گذشته کار‌های مشترک بسیاری داشته اند. موسیقی فیلم آرایش غلیظ، رگ خواب، موسیقی نمایش سی و آلبوم موسیقی خداوندان اسرار از مهمترین آثار همکاری پسران دو قطب موسیقی معاصر ایران یعنی محمدرضا شجریان و کیخسرو پورناظری است، حال قرار است این زوج هنری موسیقی از یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران یعنی مست عشق را بسازند. آهنگساز «مست عشق» سهراب پورناظری است و همایون شجریان بخش‌های آوازی را اجرا خواهد کرد.
همچنین نوازندگان برجسته ترکیه و چند کشور منطقه با هنرمندان ایرانی همکاری خواهند داشت و ضبط موسیقی نیز در کشور ترکیه انجام خواهد شد. شجریان و پورناظری تا کنون چندین بار بر سر صحنه فیلم در استانبول حضور یافته اند.

اما این فیلم با حاشیه‌هایی هم همراه بوده است از مهمترین آن اعلام حرمت ساخت این فیلم از سوی دو تن از مراجع اعظام تقلید بوده است. آیت الله مکارم شیرازی ساختن این فیلم را به خاطر ترویج فرقه ضالّه صوفیه به لحاظ شرعی جایز ندانسته و تاکید کرد باید از ساختن آن خودداری شود. آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به نامه‌ای که طلاب به او درباره سریال شمس تبریزی داده بودند بر جایز نبودن ساخت این سریال تاکید کرد. جمعی از طلاب از آیت‌الله مکارم شیرازی درباره سریال شمس تبریزی پرسیده و وی پاسخ داده: با توجه به اینکه این کار سبب ترویج فرقه ضالّه صوفیه می‌شود، شرعاً جایز نیست و باید از آن خودداری کرد. آیت الله مکارم شیرازی هم فتوایی با این محتوا مبنی بر حرمت ساخت این فیلم صادر کرد.
از دیگر حاشیه‌های این فیلم مشخص نبودن سرمایه گذار آن است. در گزارشی که در یکی از رسانه‌های کشور منتشر شد اعلام شده دو شرکتی تامین کننده این فیلم در ترکیه وجود خارجی ندارند. تهیه کننده این فیلم هنوز به این مساله واکنشی نشان نداده است.

آنچه خواندید همه آنچیزی بود که تاکنون که سه ماه از فیلمبرداری آن شروع شده مشخص است، کارشناسان بر این باورند این فیلم از فیلم‌های مهم سینمای ایران خواهد بود و ساخت و اکران آن تکانی به گیشه سینمای ایران خواهد داد. حال باید منتظر ماند و دید سرنوشت فیلم «مست عشق» به کجا ختم خواهد شد.

 

---

تصاویری  از روزهای پایانی فیلمبرداری فیلم مست عشق

 

در اخرین روزهای فیلمبرداری، تصاویری از حسن فتحی و شهاب حسینی پشت صحنه "مست عشق" منتشر شد.