مفهوم حجاب چیست؟

به گزارش خبرگزاری مهر، زهرا میرزایی، دکترای مطالعات زنان طی یادداشتی درباره حجاب اظهارداشت: برای تعریف لفظی کلمه حجاب چنین می‌توان گفت حجاب در ریشه زبان عربی، به معنی پوشش و پوشاندن و پرده است. البته بیشتر اصطلاحی با مفهوم پرده است. نیز این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش را تداعی می‌کند که پرده موجب پوشاندن، حائل شدن و فاصله افتادن بین چشم و یک منظره است.

پس از همین تبیین معنی شاید بتوان به این مساله هم اشاره کرد یا به این درک رسید که هر پوشش و لباسی لزوماً حجاب نیست. آن پوششی حجاب است که موجب حریم واقع شدن و فاصله انداختن بین چشم و محجبه فرد استفاده کننده از حجاب باشد. در قرآن، داستان حضرت سلیمان، غروب خورشید را اینگونه توصیف می‌کند: حتّی تَورات بالحجاب، تا وقتی که خورشید در پشت پرده مخفی شد. البته بد نیست اشاره کنیم که شهید مطهری در کتاب مساله حجاب در کنار تبیین این مفاهیم و علاوه بر تعاریف فوق بیان می-دارند که پرده جدا کننده بین فضای قلب و شکم را نیز حجاب میگویند. پس حجاب یک مفهوم کاملاً فیزیکی با کارکرد پوشانندگی و حائل شدن است.

از سوی دیگر پوشش و حجاب یکی از مهم‌ترین و یا اولین رسانه‌ی ارتباطی از سوی افراد در جامعه است. حتی اگر امروزه سعی بشود تا این موضوع نادیده گرفته شود، نمی‌توان منکر مساله فوق شد که پوشش فرد مؤثر از اهداف شخص استفاده کننده برای انتقال مفهوم در یک فضای خاص یا متأثر از شخصیت وی است. همان طور که تغییرات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و موقعیت‌های خاص شغلی؛ فرد، اهداف و نیازمندی او تغییر می‌کند پس باید قبول کنیم که متأثر از این تغییرات پوشش می‌تواند در موقعیت‌های گوناگون تغییر کند و کاربرد و مفهوم خاص و متفاوت از موقعیت قبلی داشته باشد.

باید ناگزیر بپذیریم که همین پوشش و یا به نوعی همین لباس فرد به تأثیر از فرد می‌تواند کارکردهای دیگری داشته باشد و مفاهیم دیگری به ذهن بیننده منتقل کند؛ حتی قبل از اینکه ارتباط دیگری رخ دهد.
با توجه به آنچه ذکر شد، یکی از دلایل تعیین حدود پوشش ایجاد یک مرز و حوزه امن برای استفاده کننده است تا خود را جزو افراد پایبند به هنجار، قوانین و ارزش‌های مشخص نشان دهند. همین لباس می‌تواند معرف شخصیت فرد و خط قرمز او باشد و به فرد مقابل یادآوری کند که باید مطابق هنجارهای رعایت شده باید رفتار کند و حدود خود را بداند. همان طور که پوشش آتش نشان و پزشک و … معرف یک کارکرد خاص برای فرد است. همان طور که لباس راهبه گان و روحانیون مسیحی، کلاه یهودیان و بسیاری از نمادهای ارزشی معرف دیدگاه فرد است، اگر فردی خود را به گروه‌های خاصی شبیه کند نباید از قضاوت اشتباه دیگران متأثر شود.

پس همان طور که ذکر شد کلمه حجاب دارای یک مفهوم خاص است که با بروز و بازنمایی این مفهوم در سبک پوشش، ویترین پایبندی فرد به کارکرد این مفهوم است. طبیعتاً انتظار می‌رود تا فردی که از پوشش مطابق الگوی اسلام پیروی می‌کند چه مرد، چه زن هنجارهای دیگر رفتاری، علی الخصوص حیامداری در رفتار را نیز رعایت کند. به عبارتی پوشش عفیفانه دلیل بر کسب منفعت فرد نباشد.

البته در قرآن و احادیث آمده است، در جریان هبوط حضرت آدم و حوا به زمین ایشان در مقابل از دست دادن لباس‌های خود واکنش نشان داده و در جهت پوشاندن جسم برهنه شده برآمدند. پس این طور به نظر می‌رسد که تمایل بشر به رعایت پوشش، تا حدودی ناشی از فرمانی عقلی و حیای درونی فرد باشد که به نوعی حفظ امنیت و حریم شخصی افراد محسوب می‌شود.