شوک به بازار لپ‌تاپ/ دومینوی خروج خارجی‌ها از ایران به ایسوس و لنوو هم رسید!

در ماه‌های اخیر، خروج سرمایه‌گذاران و برندهای خارجی از ایران به یک روند نگران‌کننده تبدیل شده است. شاید بتوان گفت که آغاز موج جدید خروج سرمایه‌گذاران خارجی، با خروج صافولا از ایران شروع شد. شرکت صافولا بهشهر یک شرکت ایرانی-عربستانی بود و در تولید روغن خوراکی نقش بسزایی داشت؛ طوری که شرکت‌هایی مانند لادن، بهار و نسترن وابسته به این گروه بودند.

در 15 دی ماه سال جاری، خروج شرکت عربستانی صافولا که بخش بزرگی از بازار روغن ایران را در دست داشت، خبر از آغاز موج جدید سرمایه‌گذاران خارجی می‌داد. پس از صافولا، مالک اماراتی هایپراستار تصمیم به خروج از ایران گرفت و همچنین زمزمه‌هایی از خروج سرمایه‌گذار خارجی دیجی‌کالا شنیده شد. این بار، موج جدید این خروج‌ها، به شرکت‌های بزرگ بازار لپ‌تاپ نظیر ایسوس و لنوو رسیده است.

محمدرضا فرجی‌تهرانی، رئیس اتحادیه فناوران رایانه، با اشاره به تحریم‌های جدید علیه برندهای معروف فناوری، گفته است که برندهایی مانند ایسوس و لنوو، به دلیل فشارهای بین‌المللی، ایران را تحریم کرده‌اند. این موضوع تازه‌ای نیست و کشور به‌طور مکرر در زمینه کالاهای آی‌.تی با چنین مشکلاتی مواجه بوده است.

او در ادامه به تغییرات اخیر در روند واردات این محصولات اشاره کرد و گفت: به دلیل تحریم‌ها، واردکنندگان مجبور شده‌اند تا از روش‌های غیرمستقیم برای تامین کالا استفاده کنند. این روند ممکن است مشکلاتی در ثبت سفارش و تخصیص ارز به‌وجود آورد، چراکه با توجه به خرید غیرمستقیم کالا در مبدا تأمین‌کننده سریع‌تر از گذشته کالا را تحویل داده و پذیرای این موضوع نیست که کالا را دپو کرده یا رزرو برای واردکنندگان کند.

خروج پی در پی آخرین سرمایه‌گذاران خارجی از ایران، تحولاتی را نشان می‌دهد که عوامل متعددی، از سیاست‌های بین‌المللی گرفته تا مسائل داخلی، در کاهش حضور سرمایه‌گذاران خارجی در ایران نقش داشته‌اند.

لنوو و ایسوس ایران را تحریم کردند؟

پس از سیگنال‌های متعدد خروج سرمایه‌گذار خارجی از ایران، دو برند مهم فناوری یعنی لنوو و ایسوس از تحریم ایران خبر داده‌اند.

داستان خروج این دو برند فناوری از ایران، شاید کمی متفاوت باشد. با اینکه برخی کارشناسان، خروج مالک هایپراستار و دیجی‌کالا را به اتمام قرارداد هایپراستار یا فراهم شدن امکان عرضه سهام دیجی‌کالا در بورس ارتباط می‌دهند و این موارد را قطعه‌هایی از یک پازل نمی‌دانند، اما به گفته فرجی‌تهرانی، دو برند مهم لنوو و ایسوس، ایران را تحریم کرده‌اند.

در حال حاضر، شرکت‌های ایسوس و لنوو هم به‌طور رسمی اعلام نکرده‌اند که تحریم‌های خاصی علیه ایران وضع کرده‌اند. با این حال، هر دو شرکت تحت قوانین و مقررات بین‌المللی کنترل صادرات و تحریم‌ها، از جمله قوانین دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC) وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، فعالیت می‌کنند. این قوانین، فعالیت‌های تجاری با برخی کشورها، از جمله ایران را محدود می‌کند.

ایسوس در سند مربوط به رعایت قوانین کنترل صادرات و تحریم‌ها تاکید کرده که محصولات این شرکت نباید به کشورها یا مناطقی که تحت تحریم قوانین ایالات متحده هستند، از جمله ایران، صادر یا انتقال داده شوند.

همچنین انتظار می‌رود شرکت لنوو به عنوان یک شرکت بین‌المللی از قوانین بین‌المللی تحریم‌ها و کنترل صادرات پیروی کند که این قوانین فعالیت‌های تجاری این شرکت را در ایران محدود می‌کند.

بنابراین در حالی که ممکن است تحریم‌های خاصی توسط ایسوس یا لنوو علیه ایران اعلام نشده باشد، قوانین بین‌المللی که این شرکت‌ها از آن پیروی می‌کنند، مانع از فعالیت تجاری آن‌ها در ایران می‌شود.

لازم به ذکر است که تحریم ایران توسط این دو برند بزرگ فناوری، واردات کالاهای این دو شرکت را سخت می‌کند. این همان روندی است که در مورد سامسونگ و اپل هم وجود دارد و به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، واردات محصولات آن‌ها بسیار سخت شده و احتمال قاچاق بودن کالاهای آن‌ها به دلیل واردات از طریق مجاری غیررسمی افزایش داشته است. در واقع باید گفت که خروج سرمایه‌گذاران خارجی از ایران، روند تجارت برای ایران را بسیار سخت‌تر کرده و عرصه را برای انحصارجویان داخلی باز می‌کند.

خروج سرمایه‌گذاران خارجی از ایران در بازه‌های زمانی مختلف

همان‌طور که پیش‌تر توضیح داده شد، خروج صافولا از ایران، آغاز موج جدید سرمایه‌گذاران خارجی از ایران بود. خروج سرمایه‌گذاران خارجی از ایران به صورت تدریجی و در بازه‌های زمانی مختلف اتفاق افتاده است و عوامل متعددی در این روند تأثیرگذار بوده‌اند.

از عوامل تاثیرگذار می‌توان به تغییرات سیاسی و اقتصادی پس از انقلاب 1357 تا جنگ هشت‌ساله ایران و عراق اشاره کرد که باعث بی‌ثباتی اقتصادی و امنیتی در کشور شد و سرمایه‌گذاران خارجی را به خروج از ایران سوق داد. اما مهم‌ترین بازه‌های خروج سرمایه‌گذاران خارجی از ایران، مربوط به شروع تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بود.

این تحریم‌ها به طور مستقیم سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی و بسیاری از شرکت‌های خارجی را به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و انطباق نداشتن ایران با استانداردهای بین‌المللی نظیر FATF و... محدود کرد. هر بار پس از تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، بسیاری از شرکت‌های اروپایی و آسیایی از ایران خارج شدند.

پس از توافق برجام در سال 94، امید به بازگشت سرمایه‌گذاران خارجی افزایش یافت، اما این روند با خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم‌ها متوقف شد. در حال حاضر، ورود سرمایه‌گذاران خارجی به ایران به شدت محدود شده و بیشتر سرمایه‌گذاران بالقوه منتظر رفع تحریم‌ها و بهبود شرایط اقتصادی هستند.

با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال مجدد تحریم‌های یک‌جانبه، بسیاری از شرکت‌های بزرگ بین‌المللی مانند توتال، پژو، رنو، ال‌جی و سامسونگ فعالیت‌های خود را در ایران متوقف کردند.

در سال‌های اخیر، به دلیل عواملی مانند نوسانات نرخ ارز، مشکلات سیستم بانکی و مشکلات اقتصادی-سیاسی، بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی از ورود به ایران یا ادامه فعالیت منصرف شدند. موضوعی که بار دیگر از دی ماه و با خروج صافولا از ایران آغاز شد.

خروج صافولا از ایران؛ آغاز آخرین موج خروج سرمایه‌گذاران خارجی از کشور

در مورد خروج صافولا از ایران، علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران، پیش‌تر  توضیح داد: واقعیت این است که دلیل خروج صافولا از ایران به طور رسمی اعلام نشده، اما تنها دلیل قابل حدس این است که با توجه به قطعی‌ شدن بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، ممکن است عربستان تصمیم داشته باشد سطح روابط خود با ایران را کاهش دهد. چراکه به نظر نمی‌رسد دلیل دیگری در میان باشد.

پس از صافولا، خبر خروج مالک اماراتی هایپراستار از ایران، سیگنال خروج سرمایه خارجی از اقصاد ایران را داد.

شورای شهر تهران در جلسه‌ای که در یازدهم دی‌ماه برگزار شد، ملک هایپراستار شعبه اتوبان باکری را با قیمت 11 هزار و 750 میلیارد تومان به بانک شهر واگذار کرد. علت این واگذاری، پایان دوره اجاره دوساله هایپراستار و بدهی سنگین شهرداری تهران به بانک شهر عنوان شد.

هلدینگ گروه ماجدالفطیم امارات، سرمایه‌گذار اصلی هایپراستار در ایران بوده و از سال 1388 در ایران به فعالیت مشغول بود. پس از خروج مالک اماراتی هایپراستار از ایران، نوبت به سرمایه‌گذار خارجی دیجی‌کالا رسید.

آن طور که دنیای اقتصاد گزارش داده، علیرضا کلاهی‌‌‌‌‌صمدی، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران، با اشاره به سرمایه‌گذار خارجی دیجی‌‌‌‌‌کالا گفت: پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک کشور شاهد خروج سرمایه‌گذار خارجی این شرکت از ایران باشد. در واقع عرضه سهام دیجی‌‌‌‌‌کالا در بورس، فرصت خروج سرمایه‌گذار خارجی این شرکت را هم فراهم کرده‌است.

کنسرسیوم سرمایه‌گذاری هلندی- اروپایی IIIC، حدود ۳۳ درصد سهام دیجی‌کالا را دارد. سرمایه‌گذاری که کلاهی‌صمدی از خروج آن از کشور  خبر داده است.

دلیل خروج سرمایه‌گذاران خارجی از ایران چه می‌تواند باشد؟

یکی از دلایل اصلی خروج سرمایه‌گذاران و مالکان برندهای خارجی از ایران، افزایش فشارهای بین‌المللی و بازگشت دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری ایالات متحده است. تجربه دوره پیشین ریاست جمهوری ترامپ نشان داده که سیاست‌های سخت‌گیرانه او علیه ایران، سرمایه‌گذاران خارجی را از حضور در بازار کشور منصرف کرده است. اکنون با بازگشت او، نگرانی سرمایه‌گذاران نسبت به تشدید تحریم‌ها و افزایش ریسک‌های اقتصادی به‌شدت افزایش یافته است.

این اتفاقات نشان‌دهنده سیگنال نااطمینانی به آینده اقتصادی ایران است.علاوه بر مسائل بین‌المللی، ضعف دیپلماسی اقتصادی و سیاست‌های داخلی نیز بر این روند تأثیرگذار بوده‌اند. نبود برنامه‌ای مشخص برای تعامل با کشورهای دیگر و افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در ایران باعث شده تا برندها و سرمایه‌گذاران تمایل خود را برای حضور در بازار کشور از دست بدهند. اگر این روند ادامه پیدا کند، اقتصاد ایران بیش از پیش در انزوا فرو می‌رود.

اگر مسئولان به فکر تعامل با دیگر کشورها، از سرگیری مذاکرات با آمریکا و ایجاد زمینه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری نباشند، روند خروج آخرین سرمایه‌گذاران خارجی از ایران، متوقف نمی‌شود. بلکه تا جایی ادامه پیدا می‌کند که تقریبا هیچ سرمایه‌گذار خارجی در ایران باقی نماند.

در همین زمینه فرشید فرزانگان، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و امارات، به خروج سرمایه‌گذاران خارجی از بازار ایران واکنش نشان داد و با انتشار پستی در شبکه ایکس نوشت: «خروج برندهای خارجی از ایران زنگ خطری برای اقتصاد ماست! آیا این شرکت‌ها خبرهایی دارند که ما نداریم؟ فضای نامعلوم سیاسی و اقتصادی کشور، صعود ارز و کاهش قدرت خرید مردم چقدر در این تصمیم‌گیری مؤثر بوده است؟».