شوک به خریداران خودرو/ بازار خودرو قفل شد

بازار خودروهای دست‌دوم، که روزگاری یکی از پررونق‌ترین بخش‌های اقتصاد ایران بود، حالا در سکوت فرو رفته است. نمایشگاه‌داران و فروشندگان از کاهش معاملات خبر می‌دهند و خریداران، با نگاهی محتاطانه، دست به خرید می‌زنند. البته که معاملات بازار خودرو مانند بازار مسکن راکد نیست، اما همین رکود هم کم‌سابقه به شمار می‌رود.

این رکود، که در سال‌های اخیر نمونه مشابهی نداشته، تحت تأثیر چندین عامل کلیدی شکل گرفته است؛ کاهش قدرت خرید مردم به دلیل تورم و افزایش هزینه‌های زندگی، انتظار برای تثبیت قیمت‌ها در پی نوسان‌های ارزی و امید به ورود خودروهای وارداتی جدید که شاید بتواند عرضه را تقویت کند. نکته دیگر این است که بازار همچنان در سایه بی‌ثباتی به سر می‌برد و احتمال تنش‌های نظامی و تحریم‌های بیش‌تر تمایل به سرمایه‌گذاری در خودرو را کاهش می‌دهد. اما چرا این بازار، که زمانی پناهگاه سرمایه‌گذاری و نیازهای روزمره مردم بود، به این روز افتاده است؟

کاهش قدرت خرید؛ ترمزی بر چرخ معاملات

یکی از اصلی‌ترین دلایل این رکود، کاهش توان مالی مردم است. در سال‌های اخیر، تورم لجام‌گسیخته و افزایش هزینه‌های معیشتی، بودجه خانوارها را به‌شدت تحت فشار قرار داده است. اگر در گذشته خرید یک خودروی دست‌دوم برای بسیاری از خانواده‌ها گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و قابل دسترس بود، حالا حتا خودروهای ارزان‌قیمتی مثل پراید و پژو ۴۰۵ هم برای بخش بزرگی از جامعه دور از دسترس شده‌اند.

به گفته سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو: «تقاضا در بازار دست‌دوم به کم‌ترین سطح خود در سال‌های اخیر رسیده است. مردم دیگر توان خرید ندارند و ترجیح می‌دهند منتظر بمانند تا ببینند قیمت‌ها به کجا می‌رسد.»

این کاهش تقاضا تنها به خریداران محدود نمی‌شود؛ فروشندگان نیز تمایلی به عرضه خودروهای خود با قیمت‌های فعلی ندارند. بسیاری از مالکان خودروهای دست‌دوم، که این دارایی را به‌عنوان سرمایه‌ای برای حفظ ارزش پول خود نگه داشته بودند، حالا با تردید به بازار نگاه می‌کنند. عدم افزایش قیمت‌ها به تناسب نرخ ارز در برخی مدل‌ها در ماه‌های گذشته، فروشندگان را به این نتیجه رسانده که فروش در این شرایط به‌صرفه نیست و بهتر است منتظر بازگشت رونق یا افزایش قیمت‌ها بمانند. این چرخه عرضه و تقاضای متوقف‌شده، عملاً بازار را قفل کرده است.

انتظار برای ثبات و ورود خودروهای جدید؛ بازی صبر و امید

عامل دیگری که به این رکود دامن زده، انتظار برای ثبات قیمت‌ها و تأثیر ورود خودروهای وارداتی جدید است. با نوسان‌های اخیر نرخ ارز و گمانه‌زنی‌ها درباره سیاست‌های جدید ارزی، بسیاری از خریداران امیدوارند که قیمت‌ها در آینده نزدیک کاهش یابد. از سوی دیگر، وعده‌های مکرر دولت برای افزایش واردات خودروهای خارجی، چه نو و چه کارکرده، ذهن مصرف‌کنندگان را به خود مشغول کرده است. اکنون باید دید که آیا ورود این خودروها می‌تواند قیمت‌های بازار دست‌دوم را شکسته و رقابت را به نفع خریداران تغییر دهد؟

کارشناسان نظرات متفاوتی دارند. برخی بر این باورند که ورود خودروهای وارداتی می‌تواند شوکی به بازار دست‌دوم وارد کند، اما تا زمانی که جزییات این سیاست‌ها ملموس نشود و عرضه جدی صورت نگیرد، تأثیر آن تنها در حد انتظار باقی می‌ماند. در مقابل، برخی فعالان بازار هشدار می‌دهند که اگر واردات با حجم بالا به تأخیر بیافتد یا عرضه محدود بماند، این انتظار طولانی‌مدت می‌تواند رکود را عمیق‌تر کند. در حال حاضر، آن‌چه مشهود است، کاهش تردد خریداران در نمایشگاه‌ها و افت آگهی‌های فروش در پلتفرم‌های آنلاین است.

این رکود نه‌تنها خریداران و فروشندگان را متأثر کرده، بلکه اقتصاد وابسته به این بازار، از تعمیرگاه‌ها تا قطعه‌فروشان، را نیز تحت تأثیر قرار داده است. انبارهای پر از خودروهای فروخته‌نشده و کاهش درآمد فعالان این حوزه، زنگ خطری برای صنعتی است که سال‌ها نقش مهمی در گردش مالی کشور داشته. آیا این وضعیت موقتی است یا نشانه‌ای از تغییرات ساختاری بزرگ‌تر در بازار خودرو ایران؟ پاسخ این پرسش به سیاست‌های آینده دولت، وضعیت اقتصادی کلان و تصمیمات مصرف‌کنندگان بستگی دارد.

تا آن زمان، بازار خودروهای دست‌دوم در برزخی از انتظار و سکوت باقی می‌ماند؛ جایی که نه خریدار ریسک می‌کند، نه فروشنده کوتاه می‌آید و نه امیدی قطعی به بهبود سریع شرایط وجود دارد. شاید این رکود بی‌سابقه، هشداری باشد برای بازنگری در سیاست‌های خودرویی و اقتصادی کشور، پیش از آن‌که این صنعت حیاتی بیش از این از نفس بیافتد.