نهضت ملی مسکن و تأثیر آن بر مسکن کارگری/ مسکن کارگری: آیا دولت قادر به تأمین نیازها است؟

مسکن کارگری یکی از اجزای نهضت ملی مسکن بود که در سال‌های گذشته توجه چندانی به آن نشد و اکنون با جدیت بیشتری دولت برای اجرای آن آستین بالا زده است. نکته قابل‌توجه، نحوه تأمین مالی مسکن کارگری و سهم کارگران از تأمین هزینه ساخت است؛ موضوعی که در نهضت ملی مسکن باوجود تمهیدات ویژه در قرارداد پروژه‌ها، به پاشنه‌آشیل طرح تبدیل شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد هزینه ساخت یک مترمربع زیربنای مسکونی در طرح نهضت ملی مسکن، به‌دلیل همکاری نکردن بانک‌ها و طولانی‌شدن فرایند ساخت با فرصت‌سوزی در اجرای پروژه‌ها، از محدوده ۴.۵ میلیون تومان ابتدای طرح به بالای ۱۱ میلیون تومان در پایان سال گذشته و بیش از ۱۵ میلیون تومان در شرایط فعلی رسیده و بسیاری از متقاضیان از تأمین آورده نقدی ناتوان شده‌اند. تکرار این موضوع به‌راحتی می‌تواند مسکن کارگری را از دور خارج کند.

برآورد هزینه ساخت مسکن در نهضت ملی

هزینه ساخت یک مترمربع زیربنای مسکونی در پروژه‌های نهضت ملی مسکن که مسئولان دولتی اعلام کرده‌اند تا پایان سال گذشته ۱۱ میلیون تومان بوده است. البته این هزینه مربوط به واحدهایی است که عملیات اجرایی آنها قبلاً آغاز شده و برای واحدهایی جدید و روی خاک، باید تورم نهاده‌های ساختمانی و هزینه ساخت را لحاظ کرد.

برای محاسبه هزینه ساخت واحدهای جدید، در خوش‌بینانه‌ترین حالت باید افزایش قیمت نهاده‌های ساختمانی در معادلات لحاظ شود که در این صورت، با توجه به تورم حدود ۵۰ درصدی اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران در بهار امسال، میانگین هزینه ساخت یک مترمربع به حدود ۱۶.۵ تا ۱۸ میلیون تومان خواهد رسید.

هزینه ساخت واقعی مسکن

در مقابل اظهارات دولتی‌ها در مورد هزینه احداث مسکن، سازندگان بخش خصوصی ارقام به‌مراتب بالاتری را اعلام می‌کنند. به‌عنوان نمونه، فرشید پورحاجت، دبیر کانون انبوه‌سازان کشور به‌تازگی هزینه ۳۰ میلیون تومان (بدون احتساب هزینه زمین) متشکل از ۲۵ میلیون هزینه ساخت و ۵ میلیون تومان هزینه خدمات دستگاه‌های دولتی و عمومی را اعلام کرده که ۱۳۰ درصد بالاتر از هزینه اعلامی از سوی مسئولان است.

براساس محاسبات سازندگان بخش خصوصی برای احداث مسکن با رعایت استانداردهای پایه و مقررات ملی ساختمان، هزینه ساخت یک واحد آپارتمان ۱۰۰ متری بدون احتساب قیمت زمین به محدوده ۲.۵ تا ۳ میلیارد تومان می‌رسد.

برآورد هزینه مسکن کارگری

اخیرا ساخت ۹۴ هزار واحد مسکن کارگری در کشور شروع شده است. به‌گفته احمد میدری وزیر کار، در تفاهمنامه‌های مسکن کارگری مقرر شده است که کارفرمایان نیز حداقل ۲۰ درصد در این طرح سرمایه‌گذاری کنند.

ازآنجا ‌که طرح مسکن کارگری یکی از زیرمجموعه‌های نهضت ملی مسکن است، از تسهیلات ۶۵۰ میلیون تومانی نهضت ملی برخوردار است و کارگران باید مابه‌التفاوت سهم کارفرمایان و تسهیلات با هزینه واقعی ساخت را بپردازند.

براساس آخرین برآوردها، هزینه ساخت یک مترمربع زیربنای مسکونی جدید با قیمت جدید نهاده‌های ساختمانی و بدون لحاظ تورم دوره ساخت، ۱۶.۵ تا ۱۸ میلیون تومان برآورد می‌شود و برای یک آپارتمان ۱۰۰ متری به قیمت روز تقریباً باید ۱.۷ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شود.

اگر حدود ۳۴۰ میلیون تومان از این مبلغ (معادل ۲۰ درصد) از سوی کارفرمایان تأمین شود و ۶۵۰ میلیون تومان تسهیلات نیز با وفای به عهد بانک‌ها به پروژه اختصاص یابد، حداقل آورده نقدی موردنیاز حدود ۷۱۰ میلیون تومان خواهد بود که باید در یک بازه زمانی دو تا سه‌ساله توسط متقاضیان واریز شود.

طبق محاسبات، فارغ از دوره‌های واریز آورده نقدی، متقاضیان باید در بازه زمانی ۲۴ تا ۳۶ ماهه ساخت واحدها، ماهانه بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان برای واریز آورده نقدی مسکن کارگری کنار بگذارند با این توضیح که اکنون حداقل دستمزد کارگر با احتساب مزایا ۱۳.۵ میلیون تومان است و حداقل آورده نقدی مسکن کارگری ۱.۵ برابر این رقم است.

جدای از این مبالغ، فرایند تسویه سهم ۲۰ درصدی کارفرمایان با کارگران نیز مشخص نیست ضمن اینکه باید به این نکته توجه کرد که در کل دوره واریز آورده نقدی، کارگران باید هزینه فعلی مسکن استیجاری خود را نیز بپردازند که طبق برآوردها حدود ۵۰ درصد از کل هزینه ماهانه آنها را شامل می‌شود.

با توجه به مجموع محاسبات برآوردها، مسکن کارگری در بحث آورده نقدی نیازمند تغییرات بنیادین و کاهش شدید سهم کارگران است در غیر این صورت، جامعه هدف اصلی طرح هیچ قدرتی برای مشارکت در این طرح نخواهد داشت و مسکن کارگری فقط برای افراد دارای بنیه مالی به‌قصد سرمایه‌گذاری مفید خواهد بود.