تأثیر تفکیک تالارهای بازار ارز بر روند معاملات

با انتشار نرخ‌های جدید در مرکز مبادله ارز و طلا از روز چهارشنبه 26 آذرماه، این برداشت در برخی محافل رسانه‌ای شکل گرفت که ارز توافقی از چرخه بازار رسمی کنار گذاشته شده است.

این در حالی است که بررسی روند معاملات و توضیحات رسمی نشان می‌دهد تغییر ایجادشده، ناظر بر تفکیک نقش تالارهای بازار ارز تجاری است و به معنای حذف ارز توافقی یا توقف فعالیت تالار اول نیست.

آنچه در این مقطع تغییر کرده، نحوه نمایش و مرجع‌گذاری نرخ‌هاست. مرکز مبادله برای نخستین‌بار، نرخ توافقی تالار دوم بازار ارز تجاری را به‌صورت رسمی و تفکیک‌شده منتشر کرده و همزمان، نرخ اسکناس ارز خدماتی را بر مبنای قیمت‌های کشف‌شده در تالار دوم قرار داده است؛ تغییری فنی که به‌دلیل توضیح محدود در لحظه اجرا، به برداشت‌های نادرست دامن زد.

بر خلاف برخی شایعات منتشرشده، تالار اول مرکز مبادله همچنان فعال است و معاملات ارزی در این تالار متوقف نشده است. نرخ حواله در تالار اول طی روزهای اخیر حتی با افزایش همراه بوده و به محدوده کانال 75 هزار تومان رسیده که خود نشان‌دهنده تداوم عرضه و تقاضا در این بخش از بازار است.

در ساختار جدید بازار ارز تجاری، تالارها بر اساس نوع کالا و هدف تخصیص ارز تفکیک شده‌اند. بر اساس جمع‌بندی‌های انجام‌شده در جلسات مشترک بانک مرکزی با وزارتخانه‌های صمت و بهداشت، بخشی از کالاها که نیاز به تامین سریع‌تر ارز دارند، در تالار دوم تعریف شده‌اند و سایر گروه‌های کالایی در تالار اول معامله می‌شوند. این تقسیم‌بندی با هدف کاهش اصطکاک در فرآیند تامین ارز و حمایت هدفمند از تولید انجام شده است.

تالار دوم با دو شیوه «معاملات مستقیم» و «معاملات غیرمستقیم» فعالیت می‌کند. در روش مستقیم، طرفین معامله پیش از ورود به سامانه یکدیگر را می‌شناسند و توافق دارند و در روش غیرمستقیم، تطبیق عرضه و تقاضا از طریق سامانه مرکز مبادله انجام می‌شود. این سازوکار با پیشنهاد بخش خصوصی طراحی شده و هدف آن افزایش انعطاف‌پذیری معاملات ارزی است.

در همین چارچوب، نرخ اسکناس ارز خدماتی از جمله ارز مسافرتی و دانشجویی، بر مبنای نرخ روز تالار دوم تعیین می‌شود و 2 درصد کارمزد به آن افزوده خواهد شد.

هرچند این فرمول به‌صورت مشخص تعریف شده، اما تغییر مرجع نرخ اسکناس بدون ارائه توضیح شفاف همزمان با اجرای آن، زمینه‌ساز شکل‌گیری این تصور شد که یکی از ارکان بازار ارز توافقی حذف شده است.

بررسی این تجربه نشان می‌دهد مسأله اصلی، نه تغییر سیاست ارزی، بلکه فاصله میان تصمیم اجرایی و روایت رسانه‌ای آن بوده است.

در بازاری که به‌شدت به اخبار و سیگنال‌ها حساس است، حتی تغییرات محدود و فنی نیز نیازمند اطلاع‌رسانی دقیق‌تر و پیش‌دستانه است؛ امری که می‌توانست از طرح شایعه «حذف ارز توافقی» جلوگیری کند.

در مجموع، ارز توافقی همچنان در بازار ارز تجاری جریان دارد و تالار اول مرکز مبادله حذف نشده است. آنچه رخ داده، بازآرایی سازوکار تالارها و جابه‌جایی مرجع نرخ اسکناس ارز خدماتی است؛ تغییری که اگرچه در ذات خود فنی و اجرایی است، اما اهمیت روایت آن، کمتر از خود تصمیم نبوده است.