عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی الیوم در تحلیلی درباره گفتگوی تلفنی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نوشت: این گفتگوی تلفنی برای ما غافلگیرکننده نبود؛ نه به این دلیل که ما اخیراً و بعد از سیطره ارتش سوریه بر شهرک خان شیخون با کمک روسیه و فروپاشی خطوط دفاعی گروه‌های مسلح، آن را پیش‌بینی کردیم، بلکه به این دلیل که طرف ترکیه‌ای با توجه به پیشروی ارتش سوریه با حمایت روسیه گزینه‌های سختی را پیش رو دارد.
مسئله جدید در این تماس تلفنی که نظر ما و شاید بسیاری از تحلیلگران را به خود جلب کرده دو نکته مهم است:
اول توافق بر سر نشست سه‌جانبه کشورهای ضامن روند آستانه که ۱۶ سپتامبر در مسکو یا سوچی برگزار می‌شود یعنی رهبران روسیه، ایران و ترکیه که هدف آن بررسی حل و فصل بحران سوریه و تلاش برای تشکیل کمیته قانون اساسی با مشارکت شخصیت‌های نظام و مخالفان است.
دوم توافق رؤسای جمهور روسیه و ترکیه در مورد افزایش تلاش‌های مشترک با هدف رهایی از تهدید تروریستی در ادلب.
دو نکته مذکور اهمیت زیادی دارند؛ به ویژه نکته دوم که بر رهایی از تروریسم تأکید دارد و منظور اینجا هیئت تحریر الشام (النصره سابق) و گروه‌های هم‌پیمان با آن و نزدیک به ترکیه مثل احرار الشام است که از سوی روسیه، آمریکا و سوریه در لیست تروریسم قرار دارند.
بند اصلی که در رأس فعالیت‌های نشست سه‌جانبه آتی است، چگونگی اجرای این توافق‌نامه و ایجاد مکانیزم‌های لازم برای اجرای آن چه از نظر سیاسی و چه نظامی است.
چندین گزینه بر روی میز مذاکرات وجود دارد:
اول اینکه جبهه النصره تشکیلات خود را منحل کرده و سلاحش را به کمیته سه‌جانبه مشترک تحویل دهد و به یک جنبش سیاسی تبدیل شود که در مذاکرات سوچی با ضمانت روسیه، ترکیه و ایران شرکت کند.
دوم اینکه مقامات ترکیه خود را به طور کلی از این گروه‌ها جدا کنند و به نیروهای روسیه و سوریه برای یورش به شهر و پایان سیطره جبهه النصره چراغ سبز نشان دهند.
سوم اینکه چند هفته به ریاست‌جمهوری ترکیه مهلت داده شود مثل مهلتی که در نشست سوچی در سپتامبر ۲۰۱۸ با آن موافقت شد و طرف ترکیه ای به تعهدات خود در این راستا عمل نکرد.
دشوار است که هر کدام از این گزینه‌ها را بر دیگری ترجیح دهیم. هنوز تنها چند ساعت از توافق دوجانبه روسیه و ترکیه گذشته است و این یک توافق جدید است ما گزینه اول را ترجیح می دهیم چراکه هزینه کمتری دارد اما تصمیم آخر را رهبران جبهه النصره بعد از مشورت با حامیانشان می‌گیرند.
گزینه دوم متوسل شدن به راهکار نظامی از سوی سوریه و روسیه برای بازپس‌گیری شهر ادلب است که در این صورت این عملیات قربانیان زیادی خواهد داشت، به ویژه اینکه مرزهای ترکیه در مقابل ساکنان این شهر که تعدادشان به سه میلیون تن می‌رسد بسته شده است و بیش از ۶۰ هزار فرد مسلح هستند که احتمالا به شدت در مقابل ارتش سوریه مقاومت می‌کنند. شاید تصمیم دولت سوریه برای بازگشایی گذرگاه‌های امن برای غیرنظامیان یکی از راهکارها برای ممانعت از این فاجعه باشد.
ما معتقد نیستیم که مقامات ترکیه این گزینه را بپذیرند، چراکه بازنده اصلی خواهند بود. اگر آنکارا با این گزینه موافقت کند از سوی هم‌پیمانانش به همدستی متهم می‌شود و اگر مخالفت کند وارد درگیری نظامی با هم پیمان روسی خود می‌شود که نتایجش مشخص نیست و موجب ورود صدها هزار غیرنظامی و فرد مسلح با تمامی تجهیزاتشان به خاک خود می‌شود و این در حالی است که بیش از ۳.۵ میلیون آواره سوری در ترکیه هستند که هم از نظر سیاسی هم اقتصادی و هم امنیتی بار سنگینی برای ترکیه به حساب می‌آیند و ترکیه نمی‌داند چگونه باید از آن‌ها خلاص شود.
اوضاع کنونی در ادلب رو به پایان است. فرقی نمی‌کند ترکیه یا هم‌پیمانش ابومحمد الجولانی، رهبر تحریرالشام چه گزینه‌ای را انتخاب کنند؛ الجولانی که تمامی حامیانش او را رها کرده‌اند و باید تنها با سرنوشتش روبرو شود.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه صبرش تمام شده است. حملاتی که پایگاه حمیمیم را با پهپاد و موشک هدف قرار داد موجب تمام شدن صبر او شده است و معتقد نیستیم که او هرگونه پیشنهاداتی درباره به تأخیر انداختن این موضوع و تعلل کردن برای یک سال دیگر از سوی ترکیه در نشست آتی سوچی را بپذیرد؛ به ویژه اینکه ارتش سوریه همچنان به سرعت درحال پیشروی در این کشور است.
