آینده بازار خودروی ایران: پیش‌بینی‌ها برای نیمه دوم سال

 بازار خودروی ایران این روزها در وضعیت انجماد قرار دارد؛ نه خبری از خریدار است، نه فروشنده‌ای تمایل به معامله دارد. سکوت سنگین حاکم بر بازار، اما نشانه‌هایی از بحرانی پنهان و پیچیده را در دل خود دارد. پس از ماه‌ها تلاش برای حفظ تعادل، اکنون بازار خودرو در بلاتکلیفی به‌سر می‌برد. بی‌ثباتی در سیاست‌های وارداتی و تعرفه‌ای، روند معاملات را تقریباً متوقف کرده و بازار را در حالت تعلیق نگه داشته است. نمایشگاه‌های خودرو یکی پس از دیگری تعطیل می‌شوند، خریدارانی که در انتظار کاهش قیمت بودند، عقب‌نشینی کرده‌اند و فروشندگان نیز با نگرانی نسبت به نوسانات نرخ ارز و تغییرات تعرفه‌ای، از انجام معامله خودداری می‌کنند. در این میان، افزایش تدریجی و آرام قیمت خودروهای وارداتی و مونتاژی، زنگ هشدار ورود بازار به فاز جدیدی از نوسانات را به صدا درآورده است. کارشناسان معتقدند نیمه دوم سال می‌تواند آغازگر موج جدیدی از جهش قیمت‌ها در این بازار منجمد باشد.

بی‌ثباتی تازه در بازار راکد

حسین رحیمی‌نژاد، کارشناس بازار خودرو پیش‌بینی می‌کند که در صورت ادامه وضعیت فعلی شاهد افزایش قیمت کارخانه‌ای خودروها باشیم. او با اشاره به رکود فعلی بازار خودرو تأکید می‌کند اگرچه آمار خرید و فروش در بازار خودرو به پایین‌ترین حد خود رسیده است اما جهش قیمت در کارخانه و بازار آزاد، مستقیماً از نوسانات نرخ ارز تأثیر می‌گیرد. اگر این روند ادامه یابد، با یک تأخیر زمانی کوتاه، بازار خودرو نیز واکنش نشان خواهد داد. او تأکید می‌کند که حتی خودروهای به ظاهر داخلی نیز به دلیل وابستگی به مواد اولیه وارداتی، از نوسانات ارزی در امان نیستند: «افزایش قیمت ارز به‌صورت مستقیم بر قیمت فلزات، مواد پلیمری و سایر مواد اولیه اثر می‌گذارد و هزینه تولید را حتی در بخش داخلی نیز بالا می‌برد.»
بر اساس گزارش پلتفرم‌های آنلاین فروش خودرو، بسیاری از خودروها اعم از وارداتی، مونتاژی و تولید داخل طی روزهای اخیر با افزایش قیمت مواجه شده‌اند؛ بازاری که عملاً خرید و فروشی در آن انجام نمی‌شود. رحیمی‌نژاد افزایش قیمت‌های اخیر بازار آزاد، بخش عمده‌ای از این نوسانات را روانی و هیجانی می‌داند و هشدار می‌دهد که خرید تحت تأثیر جو روانی ممکن است منجر به زیان شود. با این حال، در صورت ادامه افزایش نرخ ارز یا کاهش تولید، افزایش قیمت واقعی و پایدار اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

خودرو، در حال خروج از سبد خانوار ایرانی

کارشناسان هشدار می‌دهند که خودرو به‌تدریج در حال خروج از سبد خرید خانوارهای ایرانی است؛ چراکه کف قیمت خودروهای کارخانه‌ای اکنون به حدود ۵۰۰ میلیون تومان رسیده است رقمی که برای بسیاری از اقشار کم‌درآمد، حتی با سال‌ها پس‌انداز نیز قابل تأمین نیست. رحیمی‌نژاد، کارشناس بازار خودرو، در این‌باره می‌گوید: «در صورت تداوم وضعیت فعلی، نیمه دوم سال با موج جدید و پرشتاب‌تری از افزایش قیمت‌ها همراه خواهد بود. اقشار با درآمد ثابت، بویژه کارمندان، دیگر توان ورود به بازار خودرو را نخواهند داشت و در عمل، خرید خودرو برای بخش وسیعی از جامعه غیرممکن می‌شود.»

نمایندگی‌ها و چالش تحویل خودرو

از سوی دیگر، وضعیت نابسامان برخی از نمایندگی‌های فروش نیز به بحران بازار دامن زده است. اسد کرمی، رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو تهران، از رشد قابل توجه شکایات مردمی درباره تأخیر در تحویل خودرو خبر می‌دهد: «برخی نمایندگی‌ها حواله فروخته‌اند در حالی که اصلاً خودرویی برای تحویل در اختیار نداشتند. قراردادهای یک‌طرفه بسته شده، پول دریافت کرده‌اند، اما امروز پاسخگو نیستند.»
او با اشاره به موارد متعدد «خالی‌فروشی»، از پرونده‌هایی خبر می‌دهد که در آنها نمایندگی‌ها بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ دستگاه خودرو را بدون موجودی واقعی پیش‌فروش کرده‌اند. کرمی تأکید می‌کند که خریداران باید تنها به حساب رسمی شرکت‌ها وجه واریز کنند، نه به حساب شخصی افراد. چراکه کسانی که به حساب شرکت پرداخت کرده‌اند، حالا با پیگیری وزارت صمت در صف تحویل قرار دارند. اما افرادی که وجه را به حساب شخصی نمایندگی‌ها ریخته‌اند، درگیر پیگیری‌های حقوقی پیچیده شده‌اند.

صدای تعطیلی از نمایشگاه‌ها بلند شده است

کرمی با اشاره به موج تعطیلی در میان نمایشگاه‌داران تهرانی می‌گوید: « اگر شرایط فعلی ادامه پیدا کند، وضعیت بازار از این هم بدتر خواهد شد. خرید و فروشی در کار نیست، قیمت‌ها فقط نوسان دارند. بسیاری از نمایشگاه‌ها به دلیل ناتوانی در پرداخت اجاره یا پاسخگویی به تعهدات، تعطیل شده‌اند یا تغییر شغل داده‌اند.»

قیمت‌های صعودی در بازارِ بی‌مشتری

سعید مؤتمنی، رئیس اسبق اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو نیز وضعیت فعلی بازار را بحرانی توصیف می‌کند و به «ایران» می‌گوید: «قیمت‌ها بالا می‌رود، اما بازار همچنان دچار رکود است. درحال حاضر آمار خرید و فروش بشدت پایین است.»
او البته در ادامه تأکید می‌کند که افزایش واردات می‌تواند باعث تعدیل قیمت خودروها در بازار خودرو شود و می‌گوید: «اگر تعرفه‌ها به صورت پلکانی باشند و واردات خودرو افزایش داشته باشد می‌توان به بهبود وضعیت بازار امید داشت اما با برگشت تعرفه به 100 درصد قطعاً در وارداتی‌ها افزایش قیمت خواهیم داشت و ثبات بازار بیش از پیش دچار چالش خواهد شد.»
او با اشاره به شکایات انبوه از شرکت‌های فروش خودرو، تأکید می‌کند: «برخی از این شرکت‌ها حتی دارایی و املاکی ندارند که بتوان از محل آن مطالبات مردم را پرداخت کرد. باید در شرایط فروش، ضمانت‌هایی دریافت شود تا در صورت افزایش شکایات، پشتوانه‌ای برای بازپرداخت وجود داشته باشد.»

هشدار برای نیمه دوم سال

بررسی میدانی بازار و تحلیل کارشناسان نشان می‌دهد بازار خودرو همچنان در شرایطی حساس و ناپایدار قرار دارد؛ افزایش نرخ ارز از یک‌سو و کاهش تولید از سوی دیگر، زمینه‌ساز رشد تدریجی قیمت‌ها شده و همزمان، ضعف در سازوکارهای فروش و نظارت، موجب سردرگمی و بی‌اعتمادی خریداران شده است. در این میان، همه نگاه‌ها به وزارت صمت و دولت دوخته شده است. حال باید دید آیا دولت خواهد توانست، با وجود برخی مخالفت‌ها، مسیر تعرفه‌گذاری پلکانی برای واردات خودرو را حفظ کند و در کنار آن، با تقویت تولید داخلی و تنوع‌بخشی به عرضه، تعادلی پایدار در بازار ایجاد کند؟ اگر این مسیر با موفقیت پیش برود، می‌توان امیدوار بود که آرامش به بازار بازگردد و خودرو همچنان در دسترس بخش بیشتری از جامعه باقی بماند. در غیر این صورت، بیم آن می‌رود که خودرو بیش از پیش از دسترس اقشار گسترده‌ای از مردم خارج شود.